Wzajemne ekskomuniki. O poranku 16 lipca 1054 r. do kościoła Mądrości Bożej – Hagia Sofia w Konstantynopolu, najwspanialszej świątyni ówczesnego chrześcijańskiego świata, wszedł ze świtą legat papieża Leona IX – kardynał Humbert z Silva Candida. Trwały właśnie przygotowania do liturgii. Odpowiedzialny za organizację nabożeństwa diakon spostrzegł, jak rzymski hierarcha zbliżył się do ołtarza i złożył na nim pismo. Była to ekskomunika wykluczająca ze wspólnoty Kościoła chrześcijan patriarchę Michała Cerulariusza. Humbert odwrócił się i skierował do wyjścia. Wtedy przygotowujący liturgię diakon podbiegł do kardynała i poprosił go, by zabrał pismo z ołtarza. Dumny biskup odmówił. Powiedział, że natychmiast opuszcza ze swoimi towarzyszami Konstantynopol, w którym przebywał od pół roku. Wychodząc ze świątyni, ostentacyjnie strząsnął pył ze stóp. Diakon dobrze pojął wymowę tego gestu – Humbert w ten sposób pokazał, że musi oczyścić się ze zmazy, którą zaciągnął na siebie, przebywając w miejscu zarządzanym przez wyłączonych z Kościoła. „Niech Bóg patrzy i osądzi” – rzekł jeszcze kardynał.
Już cztery dni później – 20 lipca 1054 r. – patriarcha Michał Cerulariusz zwołał synod (jak na warunki średniowieczne było to tempo ekspresowe), na którym wydano edykt potępiający Humberta i towarzyszących mu duchownych. Jednocześnie cesarz Konstantyn nakazał spalić publicznie ekskomunikę złożoną przez kardynała na ołtarzu w Hagia Sofia. Legat papieski oskarżył w niej Bizantyjczyków, że w tzw. Symbolu Wiary (Credo) pomijają oni twierdzenie, iż Duch Święty pochodzi zarówno od Ojca, jak i Syna (łac. filioque). Sprzeciw łacinników budziło także to, że na Wschodzie w sprawowaniu liturgii używano chleba robionego na zakwasie.