Rodowód i nazwa. Jugosłowianie i obywatele Związku Radzieckiego byli w stanie stworzyć potężne, centralnie dowodzone oddziały partyzanckie, nie zdobyli się jednak (bo nie byli w stanie jako poddani totalitarnego państwa) na stworzenie tego, co udało się w Polsce – obywatelskiego porozumienia mającego na celu nie tylko walkę z wrogiem, ale przede wszystkim zbudowanie nowej, lepszej Polski, choć wprost nawiązującej do tej, którą znali sprzed 1 września 1939 r. W organizowaniu konspiracyjnych struktur państwowych Polacy mieli zresztą spore doświadczenie – twórcy Polskiego Państwa Podziemnego wprost odwoływali się do Tajemnego Państwa z 1863 r. [patrz „Pomocnik Historyczny” o Powstaniu Styczniowym, wydany w 2013 r. – przyp. red.]. W XIX w. autorytet władzy wyobrażała pieczątka Rządu Narodowego i kryjący się pod pseudonimami „obywatele”, na czele z dyktatorem obywatelem Czarneckim – Romualdem Trauguttem; w XX w. autorytet państwa reprezentowały „czynniki miarodajne” na czele z obywatelami Rakoniem, Sobolem, Borem i innymi.
Pojęcie Polskie Państwo Podziemne pojawiło się po raz pierwszy 24 grudnia 1943 r. na łamach londyńskiej „Polski Walczącej”. Do powszechnego obiegu wprowadził je emisariusz z Polski Jan Karski-Kozielewski, autor „Story of a Secret State” (1944). W Polsce zaczęło się pojawiać od momentu użycia go 13 stycznia 1944 r. przez „Biuletyn Informacyjny” (centralny organ prasowy VI Oddziału Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej). W gruncie rzeczy termin ten w okresie okupacji był używany sporadycznie. Częściej mówiło się i pisało o Polsce Podziemnej czy o Polsce Walczącej. Wszystkie te określenia zawsze oznaczały wysiłek wojskowo-organizacyjny Armii Krajowej, Delegatury Rządu Rzeczpospolitej na Kraj i formacji z nimi scalonych i współpracujących.