Pożegnanie z mitem. Niewielu pisarzy ukształtowało wizerunek polsko-saskiej unii Wettynów w takim stopniu jak Józef Ignacy Kraszewski (1812–87). Jego twórczość w dużej mierze zdeterminowała sposób postrzegania epoki zarówno w Polsce, jak i w Saksonii. Z tych samych tekstów zrodziły się bardzo różne wyobrażenia i stereotypy na temat sasko-polskiego świata obu Augustów: powieści Kraszewskiego stanowią klasyczny przykład dzieł otwartych, które można rozmaicie odczytywać.
Już w pierwszej połowie XIX w., zwłaszcza po powstaniu listopadowym, polscy uchodźcy czuli się w Dreźnie niemal jak w domu. Pisarka i pedagożka Klementyna z Tańskich Hoffmanowa we wspomnieniach „Drezno i jego okolice” napisała: „W tej porze było przyjemniejsze niż kiedykolwiek; przychylne, gościnne, ożywione, dla każdego z nas stało się prawie jakby drugim krajem”. Wynikało to z faktu, że w mieście na każdym kroku obecne były ślady pamięci o unii. Kiedy później pojawił się tam Kraszewski – na początku 1863 r., w czasie powstania styczniowego, i został przez ponad dwie dekady – atmosfera miasta była już zupełnie inna.
Saksonia coraz mniej chętnie przyjmowała polskich uchodźców politycznych tudzież innych emigrantów. Rosła presja polityczna ze strony Rosji i Berlina, a władze saksońskie stawały się bardziej restrykcyjne. Kraszewski uważał, że wśród drezdeńczyków, również na dworze Wettynów, dominuje negatywna opinia o okresie dawnej unii i że właśnie to przyczynia się do powściągliwości wobec imigrujących do miasta Polaków.
Kraszewski zauważył także zmianę stosunku rodaków do Drezna jako polskiego miejsca pamięci: dotychczasowa pamięć historyczna, wpisująca się w ramy pewnego mitu, została tu skonfrontowana z coraz bardziej znacjonalizowanym środowiskiem.