Pomocnik Historyczny

„Germański heros”

Jakiej narodowości był Mikołaj Kopernik

Walhalla, niemieckie mauzoleum w Donaustauf zbudowane w latach 1830–42, widok dzisiejszy. Walhalla, niemieckie mauzoleum w Donaustauf zbudowane w latach 1830–42, widok dzisiejszy. Shutterstock
Czy Kopernik był Niemcem?
Popiersie Kopernika w Walhalli.BEW Popiersie Kopernika w Walhalli.

Wieloetniczny. We współczesnej Kopernikowi epoce wczesnego odrodzenia Niemcy i Polacy zgodnie zaliczyliby astronoma do międzynarodowej wspólnoty uczonych posługujących się łaciną i odkrywających nowy świat dla humanistycznej nauki.

Jako toruński mieszczanin poczuwał się do więzi ze swoim rodzinnym miastem należącym do polskiej Korony. Mieszkańcy Torunia czuli się częścią wieloetnicznej wspólnoty, jaką stanowiły Prusy Królewskie, przestrzegali miejscowych praw i uważali się za poddanych polskiego króla. Związek Hanzeatycki, któremu zawdzięczali dostatek, nie był organizacją niemiecką, lecz ponadnarodową. A częścią niemieckiego dziedzictwa torunian była również pamięć o krzyżackim ucisku z czasów przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 r. i pokojem toruńskim w 1466 r. Tożsamość ta nie stała bynajmniej w sprzeczności z codziennym używaniem języka niemieckiego.

Udział Kopernika w wojnie z krzyżakami w latach 1519–21 wielokrotnie przytaczano jako koronny dowód jego związków z Polską, prawdą jest jednak, że również wielu niemieckojęzycznych mieszkańców pruskich miast stawiało opór przemocy i zepsuciu krzyżackiej władzy. A zatem walka z zakonem nie przesądza ani o polskości, ani o niemieckości Kopernika. Z kolei jego matematyczne osiągnięcia rozpowszechniali protestanci w Wittenberdze i Norymberdze (choć do kwestii astronomicznych ojcowie reformacji podchodzili nieufnie).

W czasach oświecenia nadal powszechnie akceptowano takie renesansowe podejście do wieloźródłowej tożsamości Kopernika. W 1743 r. królewiecki humanista Johann Christoph Gottsched – krajan Immanuela Kanta, pruski uczony i reformator języka niemieckiego – w słynnej mowie z okazji trzechsetnej rocznicy urodzin Kopernika stwierdził, że astronom czuł się Prusakiem, urodzonym w leżącym w „polskich Prusach” Toruniu jako poddany polskiej Korony i syn ludzi w pewnej mierze dwujęzycznych, w domu rodzinnym posługujących się wszelako niemczyzną.

Pomocnik Historyczny „Kopernik nieznany” (100209) z dnia 15.05.2023; Konteksty; s. 41
Oryginalny tytuł tekstu: "„Germański heros”"
Reklama