Józef Piłsudski – najważniejsza postać polskiej polityki dwudziestolecia międzywojennego

Romantyk, socjalista, niepodległościowiec, samoograniczający się dyktator.

Muzeum Wojska Polskiego Szabla ufundowana 6 sierpnia 1916 r. przez oficerów I Brygady Legionów, Piłsudski miał ją u boku, gdy został naczelnikiem państwa; wykonana przez firmę Weyersberg Co. w Solingen, stała się pierwowzorem szabel oficerskich piechoty legionowej, głownia z damasceńskiej stali, rękojeść z mosiądzu, trzon pokryty skórą rekina.

Z pokolenia niepokornych. Józef Piłsudski pojawił się na scenie politycznej w 1887 r. i odgrywał na niej pierwszoplanową rolę aż do swej śmierci w 1935 r. Był założycielem oraz przywódcą Polskiej Partii Socjalistycznej (1893–1906) oraz inicjatorem utworzenia polskich sił zbrojnych w czasie pierwszej wojny światowej. W 1918 r. stanął na czele odbudowującej się Rzeczpospolitej jako naczelnik państwa i wódz naczelny, a jego poglądy i działania wpłynęły w istotny sposób na kształt ustrojowy i terytorialny Polski. W maju 1926 r. dokonał zbrojnego zamachu stanu, obejmując faktycznie dyktatorskie rządy w kraju. Od 1935 r. władzę sprawowali polityczni wychowankowie Piłsudskiego, starając się kierować państwem w zgodzie z otrzymanymi od niego radami i przestrogami.

Piłsudski należał do pokolenia dotkniętego pamięcią o powstaniu styczniowym (1863–64). Jeśli generacja ta chciała powrócić do myśli o wskrzeszeniu Polski, musiała wpierw zwalczyć w sobie pesymizm wywołany tamtą klęską. Wymagało to czasu, a pierwszym odruchem była niezgoda na istniejącą rzeczywistość polityczną. Grono demonstrujących ową niezgodę – zostali obdarzeni przez historyków mianem niepokornych – było nieliczne, dalekie od światopoglądowej wyrazistości. Nie dziwiło więc, że Piłsudski spotykał się w wileńskich salonach z późniejszym wielkim rywalem Romanem Dmowskim. Nie wiadomo, czy prowadzili wtedy spory polityczne, pewne jest natomiast, że rywalizowali o względy „Pięknej Pani”, Marii z Koplewskich Juszkiewiczowej (została żoną Piłsudskiego).

PPS, antyrosyjskie powstanie, wojsko. W 1893 r. Dmowski założył Ligę Narodową, ośrodek kierowniczy polskiego obozu nacjonalistycznego, Piłsudski zaś związał się z ruchem socjalistycznym.