Współrządy królewsko-ambasadorskie. Okres pomiędzy sejmem rozbiorowym (1773–75) a zwołanym na 5 października 1788 r. sejmem konfederacyjnym, który przeszedł do historii jako Czteroletni lub Wielki, jest często nazywany przez historyków okresem współrządów królewsko-ambasadorskich. Podkreśla się w ten sposób rolę, jaką odgrywał ambasador Rosji w Warszawie Otto Magnus von Stackelberg. Faktyczny współrządca państwa wpływał na przebieg pracy Rady Nieustającej, która została utworzona 16 marca 1775 r. na sejmie rozbiorowym według jego projektu – na wzór szwedzkiej Rady Państwa. Wszystkie decyzje, bez względu na ich rangę, były podejmowane w wyniku uzgodnień pomiędzy królem a rosyjskim „prokonsulem”.
Pragnąc zagwarantować Rzeczpospolitej spokój i porządek, Katarzyna II zdecydowała się jednak powrócić do koncepcji kontrolowanych, umiarkowanych reform. Równocześnie w kraju nastąpiło polityczne uspokojenie dzięki pojednaniu między królem i znaczną częścią dotychczasowej opozycji, symbolizowanej przez konfederację barską (1768–71). Światlejsza część szlacheckiego społeczeństwa zaczęła rozumieć, że droga do suwerennego i silnego państwa nie wiedzie poprzez wyniszczające rokosze i konfederacje. Stąd przyzwolenie na reformy administracji i wojska, które stały się ciałem na sejmie zwyczajnym 1776 r. Zwyciężyło – mimo ostrej rywalizacji – stronnictwo królewskie, jednak nie bez asysty wojsk rosyjskich wysłanych na sejmiki, a potem pilnujących porządku w Warszawie.
Oświecony monarchizm. Sejm przyniósł szereg istotnych ustaw, czyli konstytucji. Rozszerzył kompetencje Rady Nieustającej, dając jej prawo wykładni ustaw i zawieszania urzędników. Wzmocnił też jej władzę nad ministrami, czyniąc z niej sprawną władzę wykonawczą.