Wiek emancypacji
Zmiany statusu i pozycji kobiet oraz poszerzenie repertuaru ról odgrywanych przez nie w społeczeństwie były istotnym elementem XIX-wiecznej modernizacji. Bardzo trafne jest określenie tego stulecia jako wieku emancypacji, czyli wyzwolenia. Spod władzy wydostawali się niewolnicy, poddani i pańszczyźniani chłopi oraz uciskane narody. Emancypowały się też kobiety, przezwyciężając nierówności obejmujące prawie wszystkie sfery życia: podległą pozycję w rodzinie, upośledzenie wobec mężczyzn w zakresie spraw majątkowych i innych kwestii regulowanych prawem karnym i cywilnym, ograniczenia w zakresie edukacji, możliwości wykonywania większości zawodów (ale nie ciężkich prac fizycznych!) i obejmowania ważniejszych stanowisk, wreszcie w dostępie do urn wyborczych.
Zmiany te wymagały istotnych przeobrażeń potocznej mentalności, przekroczenia ram tradycji i obyczajów, z których większość miała religijne sankcje. Droga do zrozumienia, że bez tych przeobrażeń niemożliwa jest budowa nowoczesnego społeczeństwa i państwa nie była łatwa ani krótka. Nie zakończyła się też na finiszu długiego wieku XIX, chociaż osiągnięcia zwolenniczek i zwolenników równouprawnienia kobiet były już wtedy wyraźne, przynajmniej w Europie i Ameryce Północnej.
Rygor patriarchalnej rodziny
Fundamentem nierównoprawnych relacji była patriarchalna rodzina. Warto uświadomić sobie, co się za tym kryło. Już w starożytnym Rzymie mąż i ojciec był realnym i prawnym właścicielem żony i dzieci. W społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym nadal pełnił podobne funkcje. Z reguły mężczyzna – król, możnowładca, rzemieślnik, kupiec, wolny chłop – decydował o rodzinnym majątku, dysponował pracą żony i dzieci. Do niego należały liczne czynności wymagające większej siły fizycznej oraz obrona przed zewnętrznymi zagrożeniami.