Trzy dynastie. Piastowie, Jagiellonowie, Rurykowicze

Dzieje średniowiecznej państwowości na Rusi i w Polsce są nierozerwalnie połączone z losami dynastii Piastów, Rurykowiczów i Giedyminowiczów/Jagiellonów. Przez wiele stuleci wchodziły one ze sobą w związki krwi, sojusze oraz konflikty militarne.

Waśnie rodzinne. Pokusa, którą odczuwają zwolennicy poglądu o odwiecznej rywalizacji Polski i Rusi, prowadzi nas ku zapisowi najstarszego latopisu ruskiego o pochodzie Włodzimierza Wielkiego na Lachów, którego następstwem miało być przyłączenie w 981 r. do państwa kijowskiego tzw. grodów czerwieńskich (obszar między górnym Styrem i Huczwą, dzisiejsze pogranicze polsko-ukraińskie). Wszelako wiele wskazuje na to, iż wyprawa odbyła się nie „na Lachy”, ale „ku Lachom”, zaś zdobyczą Rurykowicza stało się niezależne od Piastów terytorium Lędzian.

Inny koronny dowód odwiecznego antagonizmu – zwycięska wyprawa Bolesława Chrobrego (pan. 992–1025) na Kijów (1018), której zawdzięczamy krzepiącą tradycję o Szczerbcu nadwyrężonym podczas symbolicznego uderzenia w Złotą Bramę (mniejsza o to, iż legendarny miecz pochodzi zapewne z połowy XIII w., zaś budowę kijowskich wrót rozpoczęto dopiero w 1037 r.) – również kiepsko pasuje do takowej wykładni. Zwycięski Piast wystąpił tutaj przecież w charakterze współczującego teścia, instalującego na ojcowskim tronie wyzutego zeń zięcia – Światopełka Włodzimierzowica (pan. 1015–19).

ANGertruda Piastówna z synem Jaropełkiem Piotrem Izasławowicem Rurykowiczem; ilustracja z „Kodeksu Gertrudy”, XI w.

Właśnie rodzinny wymiar będą mieć odtąd niezliczone konfrontacje władców Rusi i Polski. Jarosław Mądry (pan. 1019–54), pobity wcześniej przez Chrobrego, ale zwycięski w konfrontacji z jego synem Mieszkiem II Lambertem (pan. 1025–31; znowu te grody czerwieńskie!), będzie najeżdżał rubieże polskiego państwa z sojuszu z cesarzem niemieckim, ale po małżeństwie swej siostry Marii-Dobroniegi z Kazimierzem Odnowicielem (pan. 1034–58) odegra ważną rolę w pogromieniu buntu Miecława i wspierających go Jaćwingów i Prusów (1047). Niebawem synowi i dziedzicowi Jarosława, Izasławowi (żonatemu z Gertrudą Piastówną; pan.