Pomocnik Historyczny

Pompeje Północy

Wraki – kapsuły czasu

Odrestaurowany „Vasa” w muzeum w Sztokholmie. Odrestaurowany „Vasa” w muzeum w Sztokholmie. Getty Images
Do najwspanialszych odkrytych na dnie Bałtyku wraków należą szwedzkie okręty żaglowe „Vasa” i „Kronan” z XVII w.
Część z 6,5 tys. srebrnych monet odnalezionych we wraku „Kronana”.AN Część z 6,5 tys. srebrnych monet odnalezionych we wraku „Kronana”.

„Vasa”. Chłodne i nisko zasolone wody Bałtyku oraz znikome zagrożenie ze strony żywiącego się drewnem świdraka okrętowego sprawiły, że akwen jest usłany dziesiątkami tysięcy nieźle zachowanych wraków, które niczym zatopione kapsuły czasu pokazują, jak przed wiekami wyglądało życie marynarzy.

Zdecydowanie najwspanialszym, w dodatku wydobytym z morza w całości wrakiem jest szwedzki okręt „Vasa”. Olbrzymi galeon miał pomóc królowi Szwecji Gustawowi Adolfowi zdobyć panowanie na Bałtyku i przewagę nad Rzeczpospolitą w konflikcie o Inflanty. Po trzech latach budowy majestatyczny okręt w niedzielę 10 sierpnia 1628 r. wypłynął ze stoczni w Sztokholmie w pierwszy próbny rejs. Miał 61 m dł., niemal 12 m szer., wysoką rufę zdobiły masywne figury i ornamenty, uzbrojenie składało się z 64 dział. Ku zdumieniu wszystkich obserwatorów po przepłynięciu zaledwie 1300 m, gdy nagły szkwał wypełnił żagle, okręt utracił stateczność, przewrócił się i zatonął. Okazało się, że galeon był źle wyważony – za wysoki przy dość małym zanurzeniu.

Po ponad 300 latach wrak „Vasy” w 1956 r. zlokalizował szwedzki inżynier i nurek Anders Franzen. Żaglowiec zachował się w doskonałym stanie, więc postanowiono go wydobyć. Pod wrakiem wypłukano 6 tuneli, którymi przeciągnięto 6 stalowych lin, które przymocowano do zatopionych pontonów. Kadłub nieco uniesiono, po czym stopniowo czyszczono, uszczelniano i przesuwano ku coraz płytszym wodom. 24 kwietnia 1961 r. ostatecznie uniesiono okręt i odholowano do suchego doku. We wnętrzu kadłuba badacze znaleźli 13 tys. elementów drewnianych, 500 rzeźbionych figur, 200 elementów dekoracyjnych, kilka niewydobytych wcześniej dział i 12 tys. przedmiotów z drewna, tkanin, skóry i metali, m.in. 4 tys.

Pomocnik Historyczny „Dzieje wokół Bałtyku” (100168) z dnia 01.06.2020; Ku nowoczesności; s. 68
Oryginalny tytuł tekstu: "Pompeje Północy"
Reklama