Projekt sekularyzacji. W 1511 r. na urząd wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego (Niemieckiego) został wybrany książę Albrecht (1490–1568), syn margrabiego Fryderyka III von Brandenburg-Ansbacha i Zofii, córki polskiego króla Kazimierza Jagiellończyka. Mimo że był bratankiem zasiadającego na krakowskim tronie Zygmunta Starego, to nie zamierzał złożyć mu przysięgi wierności, do której każdy kolejny mistrz był zobowiązany na mocy postanowienia pokoju toruńskiego z 1466 r. W rezultacie doszło do wybuchu konfliktu zbrojnego (1519–21). Albrecht w trakcie wojny wykazał się talentem wojskowym, wytrwałością i konsekwencją w prowadzeniu działań militarnych. Teoretycznie przewaga sił i środków finansowych była po stronie polskiej. W praktyce nie potrafiła ona pokonać krzyżackiego wojska.
Po zawarciu czteroletniego rozejmu w Toruniu (1521 r.) wszelkie próby kompromisowego zakończenia konfliktu zakończyły się niepowodzeniem. Liczący na pomoc cesarza Karola V i stanów Rzeszy wielki mistrz podjął projekt sekularyzacji państwa zakonnego i utworzenia w jego miejsce świeckiego księstwa. Taki pomysł podsunęli Albrechtowi sami Polacy, przede wszystkim kanclerz Krzysztof Szydłowiecki, który obawiał się zwołać pospolite ruszenie, aby szlachta nie wymogła na nim rezygnacji z piastowanego niezgodnie z prawem jednego z urzędów (kanclerza lub wojewody krakowskiego). Sekularyzacji sprzyjał również rozwój reformacji w Prusach.
Lenny hołd księcia w Prusiech. Król Zygmunt Stary uznał złożenie hołdu lennego za jedyny warunek ostatecznego uregulowania wzajemnych stosunków, co Albrecht zaakceptował. 10 kwietnia 1525 r. na krakowskim Rynku odbyła się uroczystość, która przeszła do historii pod nazwą hołdu pruskiego. Na mocy podpisanego wówczas traktatu utworzono nowe państwo świeckie pod panowaniem Albrechta, odtąd „księcia w Prusiech”.