„Przystoi zamki stawiać mocne”
Życie codzienne w rezydencji magnackiej
Odrębny świat. Zamek ogrodzony wysokim murem lub pałac otoczony rozległym parkiem to odrębny świat, w którym spotykali się ludzie różnego pochodzenia, dzieląc codzienne obowiązki i przyjemności. Niezależnie od tego, czy były w posiadaniu magnaterii, czy też wykształconej z niej w początkach XIX w. arystokracji, zawsze stanowiły centrum życia elit. Co prawda z upływem czasu przywiązanie do majątków ziemskich nieco osłabło, gdyż arystokraci więcej czasu spędzali w mieście i w podróżach po Europie, jednak latem nadal chętnie zjeżdżali na wieś.
Im większe, tym lepsze. Wygląd i skala rezydencji świadczyły o bogactwie i prestiżu właścicieli. Filozof Sebastian Petrycy z przełomu XVI i XVII w. pisał, że potężnemu człowiekowi „przystoi zamki stawiać mocne dla swojej obrony i z podziwieniem ludzkim w wielkości, w wysokości, z drogiej materyjej (…), aby swą wielmożność wszystkim pokazał, która by wzbudzała przeciwko niemu cześć i bojaźń”. Magnaci sprowadzali najlepszych architektów, którzy projektowali zgodnie ze stylem obwiązującym w danej epoce, chcąc zadziwić sobie współczesnych renesansowymi krużgankami, ozdobnymi barokowymi fasadami czy neogotyckimi zameczkami. Niekiedy siedziby wyrażały określone idee, np. zamek w Krasiczynie miał cztery baszty: boską, papieską, królewską i szlachecką, nawiązujące do katolickiego porządku i szlacheckiej ideologii. Wielu magnatów – Radziwiłłowie w Nieświeżu, Zamoyscy w Zamościu, Leszczyńscy w Baranowie – oddawało się pasji budowania, przy okazji uruchamiając kamieniołomy, cegielnie, wapienniki. Niektóre z ich siedzib mimo wojennych zawieruch przetrwały do początków XIX w., gdy zamieszkali w nich arystokraci, przeprowadzając niezbędne modernizacje i udogodnienia zgodnie z postępem cywilizacyjnym.