Zaczęło się od przywilejów. „Szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie” – to staropolskie powiedzenie dobrze oddaje przekonania polskiej szlachty w czasach nowożytnych. Uważano że – niezależnie od majątku lub sprawowanych urzędów – wszyscy, którzy należą do tego stanu, są sobie równi. Jednolite prawa polityczne szlachty wywodziły się ze średniowiecznych przywilejów nadawanych przez władców. Pierwszy z nich został wystawiony przez Ludwika Andegaweńskiego w Koszycach w 1374 r. W zamian za zgodę na objęcie tronu Rzeczpospolitej przez jego córkę, monarcha zobowiązał się do kilku rzeczy. Najważniejszą było ustalenie stałej stawki głównego podatku – poradlnego. Miał on wynosić 2 gr z łana. Gdyby król chciał nałożyć wyższe podatki, musiałby pytać szlachtę o zgodę. Z dalekosiężnych skutków tego zapisu pewnie wtedy nie zdawano sobie sprawy. Tymczasem stał się on bodźcem do wykształcenia się w XV w. polskiego sejmu. Skoro bowiem monarcha musiał pytać szlachtę o zgodę na wyższe podatki, musiał to uczynić na jakimś forum, gdzie uzyskiwał odpowiedź.
Równie dalekosiężne znaczenie miały przywileje, które wystawiał Władysław Jagiełło. Obcy, do tego elekcyjny władca musiał zabiegać o przychylność poddanych. Najważniejsze zostały nadane przez Jagiellona w latach 1425, 1430 i 1433. Dzięki nim szlachta uzyskała przede wszystkim nietykalność majątkową i osobistą. Król zobowiązał się, że nie zabierze nikomu dóbr, jeśli wcześniej nie orzeknie o tym sąd szlachecki, a także że nie uwięzi szlachcica bez wyroku sądowego (neminem captivabimus nisi iure victum). Wolność, obok równości, stała się najważniejszym elementem ideologii szlacheckiej aż po kres istnienia Rzeczpospolitej w XVIII w. Kolejne przywileje, wystawiane przez Kazimierza Jagiellończyka (Nieszawa, 1454 r.