Nō i kyōgen
Harmonijna symbioza przeciwieństw. Słowo nō oznacza umiejętność, talent, sztukę, a kyōgen – szalone słowa. Pierwsze z nich jest nazwą pierwszego gatunku teatru japońskiego, który powstał na przełomie XIV i XV w., a drugie – nazwą gatunku o częściowo podobnym rodowodzie. Nō i kyōgen rozwijały się niemal równolegle, na tej samej scenie, w łonie tego samego widowiska określanego łącznie jako nōgaku (umiejętność/talent/sztuka i muzyka/rozrywka).
O nō i kyōgen powiada się, że są harmonijną symbiozą przeciwieństw: tragedii (nō) i komedii (kyōgen). Wzajemne dopełnianie się tych odrębnych gatunków wynika bowiem z odmiennej perspektywy przedstawiania rzeczywistości, dzięki czemu to samo zdarzenie, jak śmierć bliskiej osoby, w bohaterach sztuk nō wzbudza zazwyczaj rozpacz, nostalgię czy obsesyjną tęsknotę, a w kyōgen może wywołać uczucie ulgi z powodu uwolnienia się od dokuczliwej żony czy męża.
Do wspólnych cech nō i kyōgen należą m.in.: występowanie (na tej samej scenie) wyłącznie mężczyzn, podział ról na pierwszo- i drugoplanowe, brak reżysera, zachowanie ciągłości rozwoju od powstania do chwili obecnej.
Teatr dla wojowników. Dzieło tworzenia teatru nō (długo nazywanego sarugaku) zainicjował w XIV w. Kan’ami Kiyotsugu (inaczej Kanze Kiyotsugu). Jemu przypisuje się rozpoczęcie asymilacji z sarugaku, które reprezentował, różnych widowisk rozwijających się w Japonii od VI w. Sława działającego przez dłuższy czas w okolicach Nary zespołu Yūzakiza, założonego i prowadzonego przez Kan’amiego, dotarła na dwór sioguna Ashikagi Yoshimitsu, który stał się hojnym mecenasem, podobnie jak jego następca, Ashikaga Yoshimochi.