Pierwsze kontakty. Bizantyńczycy weszli w kontakt ze Słowianami w pierwszych dekadach VI w. Granica naddunajska została wówczas zagrożona łupieżczymi atakami dwóch ich odłamów: Antów i Sklawinów. Ci pierwsi zawarli sojusz z Bizancjum. Kolejne najazdy Słowian zintensyfikowały się w połowie stulecia. Pod koniec lat 50. m.in. przeciwko nim Bizantyńczycy pozyskali Awarów, lud koczowniczy azjatyckiego pochodzenia. Stosunkowo szybko i oni przeszli jednak na pozycje wrogie cesarstwu. W 582 r. zdobyli twierdzę Sirmium nad Dunajem i wraz ze Słowianami – których podporządkowali sobie lub wchodzili z nimi w militarne sojusze – organizowali wyprawy na tereny bizantyńskie. Część Słowian, którzy uczestniczyli w tych działaniach, zaczęła osiedlać się na obszarze cesarstwa.
Sklawinia. W ogólnym zarysie można stwierdzić, że osadnictwo słowiańskie, rozwijające się w VII w., sięgnęło aż do południowych obszarów Półwyspu Bałkańskiego. Wiemy, że w okolicach Tesaloniki (słowiańskiego Sołunia) żyli Strymońcy i Rynchinowie, nad Wardarem w Macedonii – Brsjakowie (Berzyci), a na Peloponezie – Jeziercy i Milingowie. Słowianie na terytorium cesarstwa tworzyli swoje plemienne protopaństewka, które określano mianem Sklawinii. Bizantyńczycy, w których rękach pozostały przede wszystkim ośrodki miejskie, w miarę upływu czasu dążyli do ich podporządkowania. W ostatecznym rozrachunku im się to udało. Cesarstwo przyczyniło się też do przybycia na Bałkany Serbów i Chorwatów w pierwszej połowie VII w.
Wczesnobizantyńscy autorzy, tacy jak Prokopiusz z Cezarei, Menander Protektor, Teofilakt Symokatta czy Maurycjusz (VI w.), ukazują Słowian jako ludzi żyjących w ludowładztwie, skorych do kłótni, dumnych, prowadzących „surowy i prymitywny tryb życia”, ale jednocześnie gościnnych i pozbawionych niegodziwości czy złośliwości.