Od Egiptu do Kartaginy. Szczególną rolę w dziejach wschodniego cesarstwa odegrał Egipt, który w 380 r. (wraz z Libią) został ustanowiony diecezją. W IV i V w. chrześcijaństwo rozwijało się tam niezwykle dynamicznie, a biskupi aleksandryjscy byli zaliczani do grona patriarchów (m.in. Atanazy, Teofil, Cyryl). W Marsa Matruch (gr. Paretonion) i dalej w kierunku Libii znajdowały się liczne klasztory i kościoły. Z terenu Libii można przywołać Cyrenajkę (skąd pochodził biskup Synezjusz), Apolonię, Teucherię i Ptolemaidę. Największe bazyliki (dziś nam znane) zostały zbudowane w pasie nadbrzeżnym Morza Śródziemnego. Przykładem mogą być kościoły w Abu Mena, ośrodku kultu św. Menasa (według przekazów hagiograficznych poniósł męczeńską śmierć na pocz. IV w.) i w Marei, datowanej na V w., w której od 20 lat prowadzi wykopaliska misja Muzeum Archeologicznego w Krakowie i Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. W 2018 r. odkryto pod nią kościół datowany na IV w. (jeden z najwcześniejszych w Egipcie).
W niektórych kompleksach klasztornych, np. w Dolinie w Wadi el-Natrun, w klasztorze św. Katarzyny na Synaju, w klasztorach nad Morzem Czerwonym, w Naqlun (eremickim kompleksie, w którym prowadzi wykopaliska polska misja) lub w klasztorach Białym i Czerwonym w środkowym Egipcie, tradycje bizantyńskie przetrwały długie lata po podboju arabskim. Świadczą o tym nie tylko niezwykle cenne malowidła, ale także kolekcje ikon, kodeksów itd.
Zachowało się niemało architektury świeckiej: domy mieszkalne, łaźnie, tłocznie wina, magazyny. O bogactwie mieszkańców Aleksandrii świadczy kompleks zabudowań na Kom el-Dikka, odsłaniany przez polsko-egipską misję archeologiczno-konserwatorską. Oprócz dzielnicy willowej i łaźni, odkryto tam zespół audytoriów biegnących wzdłuż szerokiego portyku.