Bizantyński wkład. Niepochlebne opinie o Bizancjum są rozciągane także na prawo bizantyńskie, które traktuje się jedynie jak słabnące odbicie wielkości prawa rzymskiego. Warto jednak przypomnieć, że rzymskie pojmowanie rządów prawa uściślono i w Bizancjum łączono z istnieniem sądów i procedur sądowych oraz określeniem statusu jednostek oraz grup społecznych i przekonaniem, że panujący winien przestrzegać praw i że jest związany nakazami ortodoksyjnej wiary; administracja cesarska długo przeciwdziałała też anarchii prawnej, która dominowała w innych częściach średniowiecznej Europy. To nad Bosforem powstał największy pomnik rzymskiego prawa (znany nam jako „Corpus Iuris Civilis”). Wyrazem witalności prawa bizantyńskiego była zaś synteza rzymskich tradycji prawnoustrojowych, kultury greckiej i chrześcijaństwa, a w tym tradycji starotestamentowych oraz zwyczajów lokalnych. Symbolem może być ortodoksyjna koncepcja małżeństwa, zakładająca z jednej strony jego sakramentalny charakter, ale dopuszczająca rozwód jako wyjątkowe, lecz nieuniknione ustępstwo wobec ludzkiej słabości.
Związek idei rzymskiej z ortodoksją ugruntowywał się stopniowo od Konstantyna I (306–337) i przybrał formę ich utożsamienia; od tego władcy krystalizowała się też zasada, że tylko cesarz ma prawo interpretacji prawa. Włączona w ramy państwa organizacja kościelna działała w Bizancjum z mocy autorytetu cesarskiego: cesarz wydawał prawa dotyczące administracji Kościoła i umożliwiał realizację kanonów soborowych, a ustawodawstwo cesarskie potwierdzało postanowienia biskupów i w tym zakresie aparat państwa służył prawu kościelnemu. Ustalona przez Justyniana I (527–565) wizja symfonii władz cesarskiej i kapłańskiej, z pierwszoplanową rolą tej pierwszej, obowiązywała do schyłku Bizancjum, a w rozumieniu Bizantyńczyków niemożliwe było mieć Kościół, a nie mieć cesarza.