Odnowa Kościoła. W Kościele rzymskokatolickim wydarzeniem na miarę stulecia był zwołany w pierwszej połowie lat 60. Sobór Watykański II (1962–65). Zbiegł się on na Zachodzie z tym, co nazwano kontrkulturą. Wielu katolików i niekatolików uznało zgromadzenie kościelnej elity (biskupów, teologów, ekspertów i wybitnych katolików świeckich) za wielką szansę odnowy Kościoła. Sympatycy widzieli w nim narodziny nowego nastawienia Kościoła do współczesności. Takiego, które polega na dialogu ze światem, a jednocześnie nie rozmywa własnej katolickiej tożsamości. (Ale duch i litera soboru – 19 uchwalonych dokumentów – miały i mają w Kościele także krytyków).
Zadanie zwołania II Powszechnego Soboru Watykańskiego (pierwszy przerwała wojna prusko-francuska w 1870 r.) postawił sobie włoski kardynał Angelo Roncalli, wybrany na papieża w 1958 r. Papież Jan XXIII, zwany dobrym, nie był radykałem. Nie chciał rewolucji i anarchii w Kościele. Chciał dyskusji o tym, jak można wykorzystać ogromne zasoby duchowe do jego odnowy. A odnowa miała służyć nie tylko Kościołowi, lecz również światu. Okna Kościoła miały zostać szeroko otwarte, by napełnić wnętrze świeżym powietrzem. Jan XXIII użył terminu aggiornamento, udzisiejszenie. Początkowo miał na myśli przede wszystkim rewizję prawa kościelnego, jego dostosowanie do realiów świata, w jakim żyją katolicy niemal sto lat po Soborze Watykańskim I. Jednak skończyło się na projekcie znacznie szerszym, głębszym i ambitniejszym.
W poszukiwaniu odpowiedzi. Kościół chciał odpowiedzieć teologicznie i duszpastersko na zmiany, jakie zaszły w historii, społeczeństwie, kulturze w ciągu dziesięcioleci naznaczonych traumami obu wojen światowych, eksterminacji Żydów, nazizmu, stalinowskiego komunizmu.