Piastowie: od początków do zmierzchu dynastii

Jak potoczyły się losy Piastów, którzy na wieki późniejsze pozostawili mit panów naturalnych Królestwa Polskiego? (Przy okazji zrekapitulujmy stan naszej wiedzy o początkach dynastii i państwa).

Wojciech Kryński/Forum Marmurowy nagrobek Kazimierza Wielkiego, Kraków, katedra na Wawelu

Odejście Kazimierza. Wrześniowe polowanie w 1370 r. w okolicach Przedborza zakończyło się dla Kazimierza Wielkiego tragicznie. Podczas pogoni za jeleniem król spadł z konia i zranił się w nogę. Wywiązała się gorączka, która – z przerwami – trapiła władcę przez kilka tygodni. Król zachorował na krupowe zapalenie płuc. Wkrótce nie miał już siły, żeby samodzielnie dosiadać konia. Na zamek krakowski został przywieziony wozem pod koniec października. Czując zbliżającą się śmierć, Kazimierz spisał testament. Czas po temu był najwyższy. 5 listopada 1370 r. „w obecności wielu osób ze szlachty i duchowieństwa, [król] odszedł szczęśliwie do Chrystusa” – zanotował naoczny świadek Jan z Czarnkowa. Dwa dni później Kazimierz został pochowany w katedrze krakowskiej, a „jaki był jęk, jaki płacz, jakie głośne narzekania panów i szlachty, prałatów, kanoników, mężów kościelnych i ludu podczas złożenia zwłok jego, tego język ludzki nie łatwo wypowiedzieć zdoła”.

Oczywiście słowa te należy czytać, pamiętając o retorycznej konwencji. Mimo to śmierć Kazimierza rzeczywiście była dla Polaków ciosem. Odszedł król ceniony przez poddanych. Król, którego sukcesy międzynarodowe oraz reformy wewnętrzne państwa były znaczne. Król, który – jak stwierdził ówczesny rocznikarz – „umiłował pokój, prawdę i sprawiedliwość”. Król, który był nazywany drugim Salomonem i który „ponad wszystkich monarchów polskich dzielnie rządził rzeczą pospolitą”. Nade wszystko jednak odszedł król, który nie pozostawił po sobie męskiego potomka. Królewska linia Piastów, rządzących Polską od X w.