Kontreformacja – przeciw protestantom

Kościół łaciński dzielił się – na tle wystąpienia Marcina Lutra – w toku wojen, które w większym stopniu miały przesłania polityczne niż religijne. Takie znaczenie miała też tzw. kontrreformacja – obrona tożsamości Kościoła rzymskiego.

Iberfoto/BEW Karol V miażdży protestantów w bitwie pod Mühlbergiem w 1547 r.

Cesarskie warunki pokoju. Gdy cesarz Karol V zmiażdżył wojska protestantów pod Mühlbergiem 24 kwietnia 1547 r., wydawało się, że reformacja dobiegła końca. Koalicja, która powstawała od niemal 15 lat, została rozbita, przywódcy pojmani, a cesarz na sejmie Rzeszy w Augsburgu (15 maja 1548 r.) dyktował warunki pokoju. Elektor Saksonii i hrabia Hesji, przywódcy obozu protestantów, zostali skazani na śmierć. Wiadomość o wyroku dotarła do elektora Jana Fryderyka podczas gry w szachy. Skwitował ją wówczas jednym zdaniem skierowanym do przeciwnika: „Twój ruch”. Ta scena szybko obiegła Europę, trafiła na karty dzieł historycznych i płótna obrazów. Można ją uznać za symbol wojen religijnych. Mimo porażki militarnej władca wierzył w słuszność sprawy i Bożą opatrzność, która nie pozwalała mu okazać lęku ani popaść w desperację.

Stronnictwo polityczne dla obrony wiary. Droga, która wiodła elektora Jana Fryderyka do klęski, była bardzo długa, a u jej zarania stało wystąpienie Marcina Lutra przeciw papieskim odpustom w 1517 r. W połowie lat 20. stało się jasne, że wystąpienia Lutra w Wittenberdze, Ulrycha Zwingliego w Zurychu i innych kaznodziejów nie są tylko kolejnym starciem w łonie Kościoła. Po stronie „heretyków” opowiedziały się najpierw władze miast: Wittenbergi, Strasburga, Norymbergi. Następnie pierwsi władcy: wielki mistrz Albrecht oraz elektor Saksonii. Na sejmie Rzeszy zwolennicy reform otrzymali w 1526 r. wolną rękę w sprawie egzekucji edyktów antyluterańskich. Próbie ponownego wprowadzenia tych rozporządzeń w życie władcy sprzeciwili się w 1529 r.