Normandzkie tropy. „Ziemia nasza wielka jest i obfita, a ładu w niej nie ma. Przychodźcie więc rządzić i władać nami”. Wedle „Powieści lat minionych” z XII w., zapewne autorstwa mnicha Nestora, plemiona słowiańskie skupione wokół Nowogrodu tak miały zaprosić Waregów, czyli wikingów (Normanów) ze Skandynawii. Na ich czele stał wódz Ruryk z braćmi, a autor nazywał Waregów Rusią (Rhos). Ruryk opanował Połock, ziemie plemienia Krywiczan, fińskie ludy Muromę i Weś, tworząc Ruś Nowogrodzką. Natomiast jego bracia Askold i Dir dotarli Dnieprem do Kijowa, znanego zresztą od dawna wikingom jako Könugard. Zajęli ten główny gród, wedle tradycji ruskiej założony w 862 r. przez Kija, jednego z wodzów plemienia Polan naddniestrzańskich, a funkcjonujący już w IV/V w. Wedle legendy tutaj miał dotrzeć brat św. Piotra, apostoł Andrzej, centralna postać prawosławia.
Informacja o założeniu państwa ruskiego przez nordyckich Normanów nabrała z biegiem wieków ogromnego znaczenia politycznego, szczególnie w czasach III Rzeszy i ZSRR. Obecnie większość badaczy jest przekonana o normandzkim pochodzeniu Rusi, chociaż ostatnie badania kodów genetycznych wskazują na wpływy Finów nadbałtyckich wymieszanych ze Słowianami. Sama nazwa Ruś budzi wiele kontrowersji: być może pochodzi od staronordyckiego roa (wiosłowanie), estońskiego rootsi (określenie żeglarzy skandynawskich) lub ugrofińskiego ruotsi (wojownik, mieszkaniec pobrzeża; Finowie do dzisiaj określają tak Szwedów). Jest raczej pewne, że ów lud zwany Rus (Ruś, Ros), czyli najprawdopodobniej Normanowie, podporządkował sobie mozaikę plemion słowiańskich z ich grodami.