Pomocnik Historyczny

Dwa wieki imperium cz. I

Alegoria Katarzyny II po zwycięstwie nad Turcją, obraz Stefano Torellego z 1772 r. Alegoria Katarzyny II po zwycięstwie nad Turcją, obraz Stefano Torellego z 1772 r. BEW
Dwa wieki. Zamyka je rok 1917. Rok dwóch rewolucji, abdykacji Mikołaja II i rozpadu Cesarstwa Rosyjskiego. Dokładnie 196 lat wcześniej zaczynała się formalnie historia tego imperium.
Ślizgawka w Petersburgu, rysunek z 1788 r.Getty Images Ślizgawka w Petersburgu, rysunek z 1788 r.

Motyw wyjątkowego miejsca w hierarchii. W 1721 r. car Piotr I przychylił się do pokornej prośby (stworzonego przez siebie) Senatu Rządzącego, by zechciał przyjąć tytuł imperatora, „przez jemu właściwą skromność i umiarkowanie przez długi czas dotąd odrzucany”. Wtedy właśnie nazwę imperium w ślad za władcą przybrało oficjalnie państwo, któremu służył: Rosja. Piotr zaakceptował tytuł z chwilą, gdy osiągnął istotnie nową, imperialną pozycję dla siebie i swojego państwa w Europie – po zawarciu 10 września 1721 r. w Nystad pokoju, który kończył wojnę północną, ustalając supremację Rosji nad wschodnią połową kontynentu. Szwecja została pokonana, ukraińska idea niepodległościowa, podniesiona przez Iwana Mazepę – zmiażdżona pod Połtawą. Rzeczpospolita została podporządkowana woli cara.

W kulturze te dwa wieki, które dzielą czas Piotra I i Mikołaja II – to odległość między siermiężno-koszarowymi początkami Sankt Petersburga a cudownym srebrnym wiekiem starego Lwa Tołstoja, rozkwitu twórczości Antoniego Czechowa, młodziutkich Aleksandra Błoka, Osipa Mandelsztama, Anny Achmatowej, „Baletów rosyjskich”, Igora Strawińskiego, Mikołaja Rimskiego-Korsakowa. Między początkiem XVIII w. i 1917 r. – tyle wojen, tyle podbojów, tyle zdławionych powstań, tyle rewolucji, tyle okrucieństwa, tyle piękna, tyle życia i tyle śmierci. Jak streścić to wszystko, jak opowiedzieć na kilku stronach?

Aleksander Sokurow, współczesny reżyser rosyjski, wpadł na pomysł, by te dwa wieki imperium przedstawić jednym przejazdem kamery, trwającym blisko dwie godziny, bez żadnego cięcia!, poprzez sale Pałacu Zimowego w Petersburgu. Tak powstała „Rosyjska Arka”, jeden z najbardziej niezwykłych filmów w najnowszej historii kina.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Rosjan” (100087) z dnia 11.12.2014; Świt Rusi; s. 39
Reklama