Pomocnik Historyczny

Dziedzictwo

Wnętrze odremontowanej synagogi w Łęcznej. Wnętrze odremontowanej synagogi w Łęcznej. Marek Henzler / Polityka
Krótki przewodnik po miejscach i instytucjach upamiętniających kilkusetletnią obecność społeczności żydowskiej na ziemiach polskich.
Wnętrze odremontowanej synagogi w ŁęcznejMarek Henzler/Polityka Wnętrze odremontowanej synagogi w Łęcznej

Ulice. O żydowskich mieszkańcach wielu miast świadczą niekiedy już tylko nazwy ulic. Ulicę Żydowską znajdziemy w Poznaniu, Grodzisku Mazowieckim, Łęczycy, Łomży, Tarnowie, Sanoku i Sandomierzu. Jatkową możemy się przejść w Grójcu, Chełmie, Białej Podlaskiej, Hrubieszowie i Miedzyrzecu Podlaskim. Bożniczą (pisaną też jako Bóżnicza) mamy w Rzeszowie, Poznaniu, Cieszynie, Olkuszu, Łęcznej, Nowym Sączu i Radomiu, a Synagogalną – w Płocku.

Synagogi. Przed II wojną światową w ówczesnych granicach Polski było 1415 żydowskich gmin. Każda miała synagogę (często będącą zarazem siedzibą kahału – zarządu gminy), co najmniej jeden cmentarz, mykwę, rytualną ubojnię, swoje szkoły i przytułki. Były też setki synagog i domów modlitw o charakterze prywatnym czy należących do bractw, a nawet synagoga wojskowa na warszawskiej Pradze dla tradycyjnego i postępowych nurtów wyznawców judaizmu.

W obecnych granicach Polski zachowało się ich ok. 300, w większości w ruinie. Czynnych jest tylko 27 synagog i modlitewni, zarówno tradycyjnych, jak i postępowych. Niektóre pełnią też funkcję siedzib żydowskich gmin i ich filii, a także izb pamięci. Najwięcej jest w Warszawie i Lublinie – po trzy, w Krakowie, Łodzi i Wrocławiu – po dwie. Codzienne nabożeństwa, bądź we wszystkie szabaty i święta, odbywają się w synagogach: im. Nożyków w Warszawie, Remuh w Krakowie, w Gdańsku Wrzeszczu i im. Reicherów w Łodzi. W pozostałych już tylko w największe święta bądź okazjonalnie podczas pielgrzymek chasydów do grobów znanych cadyków (Bobowa, Lelów, Nowy Sącz) czy wizyt grup Żydów w byłym obozie zagłady Auschwitz-Birkenau (synagoga w Oświęcimiu).

Pomocnik Historyczny „Historia Żydów polskich” (100070) z dnia 01.04.2013; Powojnie; s. 123
Reklama