Z zaciekawieniem przeczytałem artykuł Pawła Reszki „Cerkwi co cerkiewne” (POLITYKA 33). Z wykształcenia jestem historykiem sztuki i konserwatorem zabytków, pracuję na stanowisku kierownika muzealnej pracowni konserwatorskiej, dlatego nie dziwię się moskiewskim muzealnikom, że zabiegali o stabilne i bezpieczne warunki ekspozycji ikony oraz pozostawienie jej w muzeum. Nie chcę jednak odnosić się do problemu zawartego w tytule artykułu. Natomiast jako historyk sztuki chciałbym pogłębić wątek samej kompozycji „Trójcy”. Powstało na ten temat wiele publikacji, głównie rozpraw teologicznych i red. Reszka także o tym wzmiankuje. Ja natomiast jestem autorem artykułu „»Trójca« Andrieja Rublowa – alternatywna percepcja ikony”, gdzie analizuję kompozycję ikony, głównie w kategoriach psychologii percepcji (posługując się także warsztatem historyka sztuki).
Jak twierdził Jerzy Nowosielski, głównym motywem każdej ikony jest twarz i to ona jest zasadniczym elementem przedstawień ikon (reszta to dodatki). Paul Evdokimov stwierdził, że każda ikona jest schematycznym punktem promieniowania obecności, która nie jest zlokalizowana – ikona jedynie świadczy o niej, tak jakby się ją kontemplowało twarzą w twarz. Jest to bardzo istotne stwierdzenie i odnosi się ono także do ikony Rublowa. Otóż w swoim artykule udowadniam (nawet naocznie), że kompozycja „Trójcy” oparta jest na schemacie twarzy, która nie jest zlokalizowana, gdyż została precyzyjnie zakamuflowana przez Rublowa. Odwołuję się także do psychologii głębi Carla Gustava Junga, gdyż tekst został zamieszczony w periodyku „ALBO albo” (wydawnictwo Eneteia, nr 4/2000), nawiązującym do dorobku Junga. „Trójca” zawiera archetyp twarzy, który działa podprogowo, a sama ikona, jak twierdzę, może dokonywać cudów – w sensie integracji świadomej i nieświadomej sfery umysłu widza. Ikona przy wnikliwym wczytaniu się w jej kompozycję, dosłownie odsłania swoje prawdziwe oblicze.
PIOTR P. ROGÓLSKI,
MUZEUM IM. JACKA MALCZEWSKIEGO W RADOMIU