Kosmiczny Teleskop Chandra skończył 25 lat. Dał nam niezwykłe zdjęcia kosmosu

29 lipca 2024

Kolaż zdjęć z okazji 25. rocznicy powstania teleskopu Chandra. Reprezentują one szeroki zakres obiektów, które teleskop zaobserwował w ciągu ćwierćwiecza obserwacji, m.in. pozostałości po supernowych, jak Cassiopeia A, regiony formowania się gwiazd, jak Mgławica Oriona, aż po region w centrum Drogi Mlecznej, a także obiekty spoza naszej Galaktyki, w tym inne galaktyki i gromady galaktyk. NASA/SAO/CXC / NASA

I wciąż pracuje na wydłużonej orbicie wokół Ziemi, obserwując wszechświat w zakresie promieniowania rentgenowskiego. Jego dokonania są niezwykłe.

Z tej okazji agencja NASA opublikowała serię unikatowych zdjęć wielu obiektów kosmicznych, które możemy teraz oglądać dzięki teleskopowi Chandra. Między innymi mgławicy Krab, Kasjopei A, czyli pozostałości po wybuchu gwiazdy supernowej, czy tzw. Filarom Stworzenia. Teleskop, trzeci z serii amerykańskich teleskopów kosmicznych (po Spitzerze i Hubble’u), został wyniesiony w przestrzeń w końcu lipca 1999 r. na pokładzie wahadłowca Columbia.

Pozostałość po supernowej Kasjopeji A była obserwowana przez ponad 2 mln s od rozpoczęcia misji Chandra w 1999 r. Promieniowanie rentgenowskie z Chandry (niebieski); podczerwień z teleskopu Webba (pomarańczowy, biały i niebieski).

X-ray: NASA/CXC/SAO; Infrared: NASA/ESA/CSA/STScI/D. Milisavljevic (Purdue Univ.), I. De Looze (UGen/NASAPozostałość po supernowej Kasjopeji A była obserwowana przez ponad 2 mln s od rozpoczęcia misji Chandra w 1999 r. Promieniowanie rentgenowskie z Chandry (niebieski); podczerwień z teleskopu Webba (pomarańczowy, biały i niebieski).

Czytaj także: Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba już patrzy w kosmos

Co potrafi Chandra, czyli astronomia rentgenowska

Jest bardzo ważny, ponieważ z Ziemi nie można dokonywać obserwacji w zakresie promieniowania rentgenowskiego. Atmosfera ziemska zatrzymuje większość tego promieniowania. W związku z tym śledzenie obiektów burzliwych, a także bardzo zwartych, które emitują fotony rentgenowskie, bez teleskopu operującego w przestrzeni kosmicznej jest bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe. A jest takich obiektów, które bardzo interesują astrofizyków, wiele: czarne dziury, białe karły, czyli pozostałości po wypaleniu się takich gwiazd jak nasze Słońce, gwiazdy neutronowe czy wybuchy gwiazd supernowych i mgławice pozostałe po takich wybuchach. I Chandra dokładnie je obserwuje i bada.

M16, Mgławica Orzeł. Ten region formowania się gwiazd zawiera Filary Stworzenia, najlepiej pokazane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Chandra wykrywa promieniowanie rentgenowskie młodych gwiazd w tym regionie, w tym jedną osadzoną w filarze. Promieniowanie rentgenowskie z Chandry (czerwony i niebieski); obraz w podczerwieni z teleskopu Webba (czerwony, zielony i niebieski).

X-ray: NASA/CXO/SAO; Infrared: NASA/ESA/CSA/STScI; Image processing: NASA/CXC/SAO/L. Frattare/NASAM16, Mgławica Orzeł. Ten region formowania się gwiazd zawiera Filary Stworzenia, najlepiej pokazane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Chandra wykrywa promieniowanie rentgenowskie młodych gwiazd w tym regionie, w tym jedną osadzoną w filarze. Promieniowanie rentgenowskie z Chandry (czerwony i niebieski); obraz w podczerwieni z teleskopu Webba (czerwony, zielony i niebieski).

Dzięki teleskopowi Chandra przez ostatnie 20 lat mogła wspaniale rozwinąć się cała dziedzina nauk o niebie, czyli astronomia rentgenowska właśnie. Najnowsze zdjęcia są montażem 25 tys. obserwacji przeprowadzonych przez Chandrę w ciągu ostatniego ćwierćwiecza, z udziałem Kosmicznego Teleskopu Hubble′a i Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba, które poprawiły niektóre parametry obrazów.

Przemek Berg

Dziennikarz naukowy na stałe związany z tygodnikiem „Polityka” (od 1988 r.) i z miesięcznikiem „Wiedza i Życie” (od 2011 r.). Pisze głównie o astronomii, fizyce i astrofizyce. Bliskie mu są także tematy związane ze zmianami klimatu ziemskiego i zagrożeniem wielu gatunków zwierząt. Kocha zwierzęta.