Filozof Karl Popper (1902–94) starał się wykroczyć poza spór o poznawalność i przewidywalność historii za pomocą argumentu, że bieg ludzkich dziejów w znacznym stopniu zależy od rozwoju ludzkiej wiedzy, którego wszak nie można przewidzieć żadnymi racjonalnymi czy naukowymi metodami. To oznacza, że trzeba wykluczyć możliwość istnienia historii jako nauki teoretycznej, czyli historycznej nauki społecznej, która odpowiadałaby fizyce teoretycznej. A także, że kształt przyszłości nie jest przesądzony, a więc wiedza o tym, co zdarzy się w przyszłości, jest niemożliwa. Podobnie jak naukowa teoria rozwoju historycznego, która by mówiła ludziom, co w przyszłości się wydarzy.
Argument o nieprzewidywalności historii otwiera książkę Poppera „Nędza historycyzmu”, opublikowaną w 1957 r. (w języku polskim w wydaniu podziemnym w 1984 r.). Jej treść powstała w okresie II wojny światowej, będącej konfrontacją dwóch totalitaryzmów. Prezentując wówczas jej fragmenty, Popper zauważył, iż niektóre jego sformułowania nie były zrozumiałe dla słuchaczy. Dlatego postanowił rozwinąć swe rozumowanie, wspierając je obszernym materiałem z historii myśli filozoficznej. W ten sposób w 1945 r. powstało „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie” – jedna z najgłośniejszych i najbardziej wpływowych książek XX stulecia. Do wątków naszkicowanych w „Nędzy historycyzmu” Popper powracał później w innych swoich książkach, m.in. w „Domysłach i refutacjach” oraz „Wszechświecie otwartym”.
Dwie odmiany historycyzmu
Negatywnym bohaterem książki Poppera, a zarazem samej historii, jest historycyzm, tj.