„Cieszcie się słowem, twórzcie”. Paszporty inne niż zawsze

Paszporty to symboliczny koniec (i zarazem początek) kulturalnego sezonu, który tym razem był dla twórców wyjątkowo wymagający. Cała kultura była w pewnym sensie cyfrowa, a z pewnością niezbędna. Wspominamy 28. galę rozdania Paszportów POLITYKI.

Jak na rok, którego nie było, w świecie kulturalnym działo się sporo, a pracująca zdalnie kapituła naszych nagród miała w czym wybierać. Spośród 21 nominacji wyłoniliśmy siódemkę laureatów, a szczególny sezon wymagał dodatkowej, specjalnej nagrody – po raz pierwszy (ciekawe, czy ostatni) wręczyliśmy wyróżnienie w osobnej kategorii Kultura zdalna. Choć jak zauważył na scenie Edwin Bendyk, publicysta „Polityki”, do niedawna kierownik działu naukowego, dziś także szef Fundacji Batorego: cała kultura w 2020 r. okazała się cyfrowa, a twórcy nawiązywali kontakt z widzem głównie w sieci. Ale i na ulicy, podczas jesiennych demonstracji. Dość wspomnieć poetykę tych protestów i spektakle odgrywane w pewnej warszawskiej kamienicy.

2020 był rokiem bez słyszalnych braw (stąd wymyślone przez nas sformułowanie „bezbrawie”), za to z lajkami w mediach społecznościowych. W związku z tym był to też rok bardzo cichy: sezon odwoływanych koncertów, wystaw i spektakli, zamkniętych kin, a jednocześnie i paradoksalnie wykwitu rozmaitej twórczości. Wszystkie te elementy pojawiły się – głównie w przemówieniach nagradzanych i nagradzających – podczas gali wręczenia Paszportów 26 stycznia.

Uroczystość po raz piąty z rzędu transmitowała telewizja TVN, a jej gospodarzami byli tradycyjnie Grażyna Torbicka i redaktor naczelny „Polityki” Jerzy Baczyński. Poza tym wszystko było inaczej – nie było publiczności, która nieodmiennie nam towarzyszy. Ale była okazja, by raz jeszcze podkreślić, że kultura w 2020 r. okazała się niezbędna. I do opisu dziwnej pandemicznej rzeczywistości, i do przetrwania: dla odbiorców i samych twórców. – Cieszcie się słowem, twórzcie, mówcie – namawiał Lech Janerka. Razem z żoną Bożeną otrzymali w tym roku tytuł Kreatora Kultury m.in. za najlepsze w polskiej muzyce opowieści o niezależności.

Na końcu tekstu zamieszczamy link do samej gali. O oprawę muzyczną zadbał Steve Nash, polski didżej, kompozytor, pianista, producent. Na scenie wystąpił Błażej Król (laureat Paszportów 2019) z zespołem. Dziękujemy naszym sponsorom i partnerom poszczególnych kategorii – bez Was by się nie udało! W tym roku wszyscy zostali wynagrodzeni: laureaci otrzymali diety w wysokości 20 tys. zł, a nominowani – 15 tys. zł. Gratulujemy!

PolitykaGrażyna Torbicka i redaktor naczelny „Polityki” Jerzy Baczyński, a pomiędzy przepisowy dystans.

Teodor Klepczyński/PolitykaKrytyk filmowy „Polityki” Janusz Wróblewski podsumował sezon: „Nastroje nie były najlepsze, nie mogliśmy chodzić do kina”. Ale jak dodał, właśnie twórcy pomagali rozładować emocje i zmęczenie. A poza wszystkim to był rok objawień aktorskich.

Teodor Klepczyński/PolitykaPaszport w kategorii Film odebrał reżyser Piotr Domagalski za „Jak najdalej stąd”. Na scenie zdradził (po raz pierwszy publicznie!), że to prawdziwa historia operatora, który towarzyszył mu na planie.

Teodor Klepczyński/PolitykaNa scenie laureaci w dziedzinie teatralnej: Justyna Sobczyk i Daniel Krajewski z Teatru 21 oraz dziennikarka „Polityki” Aneta Kyzioł.

Teodor Klepczyński/PolitykaAneta Kyzioł przypomniała, że 2020 był także rokiem empatii. Ta nagroda najlepiej o tym świadczy. „To historyczny moment – mówiła Justyna Sobczyk. – Po raz pierwszy artyści z niepełnosprawnością otrzymują tak prestiżowe wyróżnienie”. Nagroda pomoże sfinansować Centrum Sztuki Włączającej, bo Teatr 21 od 15 lat nie ma swojej stałej siedziby. A mimo to prężnie działa, nie tylko w Polsce. „Gdyby nie Justyna, nie byłoby tego teatru” – mówił Daniel Krajewski z zespołu aktorskiego. I dodał wszystko mówiące: „Szacun!”.

Teodor Klepczyński/PolitykaPo raz pierwszy w dziejach Paszportów przyznaliśmy nagrodę w specjalnej kategorii Kultura zdalna. Wręczył ją Jarosław Sroka z Kulczyk Investments. Firma ją ufundowała, za co niezmiennie dziękujemy!

Teodor Klepczyński/PolitykaNagrodę za skuteczne działania hybrydowe, łączące widza z publicznością nawet na dystans, otrzymał Artur Liebhart, dyrektor festiwalu Millennium Docs Against Gravity. 17. edycja imprezy cieszyła się ogromną popularnością. „Będę jedynym odbiorcą takiej nagrody w historii Paszportów POLITYKI”, mówił Liebhart. Oby!

Teodor Klepczyński/PolitykaKrytyczka literacka „Polityki” Justyna Sobolewska przypomniała na scenie, że słowo jest żywe. Najlepszym tego dowodem demonstracje Strajku Kobiet i ich język, czasem dosadny, a często odwołujący się do klasyki. „Niechże poezja stanie się centrum życia publicznego!” – apelowała.

Teodor Klepczyński/PolitykaPaszport za powieść „Bezmatek” otrzymała Mira Marcinów. Maseczkę mogła na chwilę zdjąć, ale zaprezentowała ją publiczności. I tak na scenie pojawił się po raz pierwszy tego wieczoru symbol Strajku Kobiet: czerwona błyskawica.

Teodor Klepczyński/PolitykaMałgorzata Mirga-Tas odbiera Paszport w kategorii Sztuki wizualne. Autorka w malarstwie łączy trzy swoje tożsamości: romskie dziedzictwo, polskość i artyzm.

Teodor Klepczyński/PolitykaPo prawej Piotr Sarzyński, krytyk sztuki, który tak podsumował sezon w tej dziedzinie: „Życie artystyczne przygasło, zmniejszyła się liczba wystaw. Zabrakło instalacji, happeningów. Może dlatego, że wyszły z galerii na ulice? Czy malarstwo jako królowa sztuk wraca do łask?”.

Teodor Klepczyński/PolitykaPo lewej Ania Karpowicz, laureatka Paszportu za osiągnięcia w muzyce poważnej, po prawej dziennikarka „Polityki” Dorota Szwarcman, ekspertka w tej dziedzinie. Jak mówiła: muzycy dobrze wykorzystali letnie okno pogodowe, by grać, ale i byli obecni w sieci: „Dziś może jeszcze bardziej obowiązuje zasada: jeśli nie ma cię w internecie, to nie istniejesz”.

Teodor Klepczyński/PolitykaAnia Karpowicz granie przypłaciła pięciokrotną kwarantanną. „Miło być w gronie tak fantastycznych artystów – mówiła. – Jak pandemia się skończy, to pójdziemy na jakąś dobrą kawę”.

Teodor Klepczyński/Polityka„Niezły performens żeście odwalili w tej »Polityce«”, przyznaje Siksa, połowa duetu nagrodzonego w kategorii Muzyka popularna.

Teodor Klepczyński/PolitykaI dalej: „Chciałoby się powiedzieć, że to, że tu jesteśmy, oznacza, że świat stanął na głowie, ale nie do końca tak jest. Nasza płyta nie zmieni tego świata. Działamy w wielkiej wkurzonej grupie osób, które chcą głośno mówić, że mają dość. Nie byłoby nas tutaj, gdyby nie kobiety, artystki, które przetarły szlaki”. Dziękowała m.in. Aborcyjnemu Dream Teamowi i kobietom z małych miast, które organizują doroczne manify. Sama Siksa, jak przyznała, wyraża się poprzez krzyk. Ale można być radykalnym ciszej. Wystarczy być.

Teodor Klepczyński/PolitykaEdwin Bendyk i Olaf Szewczyk wręczają nagrodę w kategorii Kultura cyfrowa. „Dzięki pandemii cała kultura okazała się cyfrowa. A cyfryzacja bywała trudna niczym organizacja wyborów dla pewnego ministra”, zauważył Edwin Bendyk. Ludziom kultury wyszło to zdecydowanie lepiej.

Teodor Klepczyński/PolitykaMarta Malinowska odbiera Paszport dla Different Tales, studia, które rzeczywiście tworzy w swoich grach Inne Opowieści. Nagrodę przyznaliśmy za jedną z nich: „Werewolf: The Apocalypse – Heart of the Forest”, historię studentki z USA, która przybywa do Puszczy Białowieskiej w poszukiwaniu swoich korzeni. Malinowska przyznała, że w tworzeniu wilkołaka pomogła jej Szkoła Ekopoetyki (uczącej myślenia ekokrytycznego). A Paszport zadedykowała wszystkim, którzy wyszli na ulice i przekuli gniew w działanie.

Teodor Klepczyński/PolitykaLaureaci Paszportów POLITYKI w komplecie i na dystans. Gratulujemy!

•.