Po ogłoszeniu w czerwcu 2008 r. konkursu pod hasłem „Pamiętniki wielkiej zmiany” przysłano do redakcji „Polityki” ok. 200 relacji, memuarów, dzienników, esejów. Zawierają bardzo różne obrazy pamięci 1989 r., a także lat sąsiednich. Te jednostkowe świadectwa ukazują Polskę z bardzo różnych punktów widzenia. Polskę na emigracji, Polskę wsi, nauczycielską, pegeerowską i małomiasteczkową, mniejszości narodowych, wojskową, młodą, trochę starszą i mocno starszą. Jest też Polska Solidarności, ale taka bardziej regionalna czy lokalna, a także Polska odchodzących aparatów – partyjnego i bezpieczeństwa. W tych bogatych konkretach życia i losów widać wielką historię, która jest przeżywana i poddawana różnym, często sprzecznym refleksjom.
To, co wielkie, miesza się z tym, co małe i drobne, ale dla ludzi w sumie najważniejsze. Z dzisiejszej perspektywy jest oczywiste, jak wielka zmiana dokonała się 20 lat temu, widać to po miejscu, w jakim znalazła się Polska. Ale wtedy, jak pokazują pamiętniki, nie było to takie jasne i klarowne, przełom nie był zrazu wyraźny, przemiany nie zdawały się tak istotne. Świadomość prawdziwego przełomu przychodziła powoli. Z kawałków znanej dobrze rzeczywistości i nowych elementów Polacy składali swój prywatny obraz kraju, daleki od dzisiejszych czarno-białych wizji niektórych polityków. To głos ważny, bo powoli zapominany. Taki pamiętnik wielkiej zmiany może, a nawet chyba powinien napisać każdy po to, by historia żyła nie tylko w podręcznikach. A wspomnienia, które nadeszły na nasz konkurs, udowadniają, jak wiele ciekawych opowieści można stworzyć o tamtym pasjonującym okresie. I jak nie są wcale mniej ważne od tej wielkiej, oficjalnej historii. (MJ, WW)