Pełna nazwa IPN brzmi: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Przez minione 5 lat (IPN rozpoczął działalność 1 lipca 2000 r.) uwagę publiczną przykuwała zawartość zgromadzonych przez Instytut archiwów, a zwłaszcza kwestia tajnych współpracowników peerelowskich służb specjalnych. O pracy prokuratorów IPN głośno było w zasadzie jedynie w przypadku śledztw rangi mordu w Jedwabnem czy pacyfikacji kopalni Wujek. I trudno się dziwić: w wykazie podjętych przez Instytut śledztw zbrodnie wojenne, ludobójstwo i wstrząsające przypadki kaźni w kacetach stalinizmu sąsiadują z historiami sprowadzającymi się do paru uderzeń pałką na milicyjnym komisariacie końca lat 80.
Za „przekroczenie uprawnień przez funkcjonariuszy państwowych” uznaje się tortury, jakie spotkały tymczasowo aresztowanego w lipcu 1951 r. Kazimierza S. („w celu zmuszenia go do złożenia wyjaśnień określonej treści” przesłuchujący stosowali wobec niego „wielokrotne zadawanie uderzeń pięściami po głowie i twarzy, ściskanie palców dłoni za pomocą drzwi, ściskanie jąder za pomocą szuflady, zmuszanie do obnażania się w obecności kobiety i zadawanie przez nią uderzeń po jądrach aż do utraty przytomności przez pokrzywdzonego”). Ale też przypadek Krystyny M., którą w latach 1982–84 funkcjonariusz Służby Bezpieczeństwa „groźbą spowodowania zwolnienia z pracy zmuszał do podjęcia współpracy z SB oraz do wyjazdu za granicę”.
Naturalnie z formalnego punktu widzenia to zasadna kwalifikacja. Ale z racji niewspółmierności ściganych krzywd zestawienie takie razi. Pojawiają się zarzuty, że pion śledczy IPN trwoni czas, siły i pieniądze na sprawy błahe, a jego polityka ścigania jest absurdalna.
Aktywność ofiar
– Prokuratorów IPN obowiązuje zasada legalizmu, nakazująca podjąć śledztwo, kiedy pojawią się uprawdopodobnione informacje o popełnieniu przestępstwa – tłumaczy Ewa Koj, naczelnik katowickiego oddziału Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (bo tak oficjalnie nazywa się pion śledczy Instytutu).