Przyjmuje się, że order ustanowiono 1 listopada 1705 r., choć najnowsze kwerendy w drezdeńskich i petersburskich archiwach wskazują, że August II Mocny mógł nim już dysponować 2–3 lata wcześniej.
– Nie ulega jednak wątpliwości, że od trzystu lat przyznawany jest polskim obywatelom – mówi Anna Szczecina-Berkan, komisarz wielkiej wystawy „Za Ojczyznę i Naród – 300 lat Orderu Orła Białego” (czynna na Zamku Królewskim w Warszawie do końca stycznia 2006 r.).
Order ustanowił elektor saski August II Mocny, pozbawiony w 1704 r. polskiego tronu przez króla Szwecji Karola XII (zastąpił go król Stanisław Leszczyński). August II, poszukując sojuszników w walce o odzyskanie tronu, w listopadzie 1705 r. potajemnie spotkał się w Tykocinie z carem Rosji Piotrem I i tam kilku polskim magnatom i rosyjskim feldmarszałkom nadał Ordery Orła Białego. W podlaskim miasteczku stoi dziś pomnik upamiętniający to wydarzenie.
Biały orzeł na czarnej piersi
Wygląd pierwszych orderów dalece odbiegał od jego późniejszych wzorów. Był to owalny złoty medal pokryty czerwoną emalią, z wizerunkiem białego orła na awersie i królewskim monogramem AR (Augustus Rex), przypominającym obdarowywanemu osobę ofiarodawcy, na rewersie.
August II ponownie na tronie zasiadł w 1709 r. i w trakcie jego dalszego panowania order zmienił wygląd. Orzeł z białej emalii osadzony został na maltańskim krzyżu, którego ramiona pokryto emalią w polskich barwach narodowych, a końce ozdobiono brylantami. Na krzyżu wypisano dewizę: „Pro Fide, Rege et Lege” (Za Wiarę, Króla i Prawo). Na orderze noszonym przez króla słowo „Rege” zastąpiono słowem „Grege” (trzoda, w przenośnym znaczeniu – poddani). Przyjęto też pierwsze zasady określające ceremoniał tego orderu (jego święto obchodzono w dniu imienin króla, kawalerów mogło być najwyżej 72 i to wyłącznie ze szlacheckiego stanu, po śmierci kawalera rodzina musiała zwrócić królowi orderowe insygnia itp.