W ubiegłym tygodniu wielka nauka zapanowała nad zbiorową wyobraźnią. Setki milionów ludzi za pośrednictwem mediów i Internetu przyglądało się dwóm dramatycznym spektaklom. Jeden zakończył się sukcesem zapowiadającym nadchodzącą rewolucję - biolodzy rozszyfrowali budowę genetyczną pierwszego ludzkiego chromosomu. Mniej szczęścia mieli badacze kosmosu - wysłana na Marsa za ponad 300 mln dolarów sonda Polar Lander nie wypełniła misji.
Zapamiętajmy tę datę - 2 grudnia 1999 r. Prestiżowy tygodnik naukowy "Nature" opublikował artykuł podpisany przez 127 badaczy ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Japonii, Szwecji. Bohaterem doniesienia był chromosom człowieka, oznaczony numerem 22, jeden z najmniejszych, co jednak nie umniejsza wymiaru osiągnięcia.
Biologiczna natura człowieka zdeterminowana jest przez geny, fragmenty substancji chemicznej noszącej nazwę DNA. Cały zasób informacji genetycznej ulokowany jest w 46 chromosomach tworzących 23 pary. Znajdują się one w każdej komórce ludzkiego organizmu. Uczeni szacują, że w sumie człowiekiem "rządzi" ok. 100 tys. genów. Cały genom to ok. 3 mld par cząsteczek - jakieś 2 metry, jeśli zmierzyć linijką.
Pragnienie wyjaśnienia genetycznej tajemnicy człowieka od wielu lat rozpala wyobraźnię biologów. Ta wiedza umożliwiłaby znacznie lepsze zrozumienie biologicznych wyznaczników ludzkiego zachowania, pozwoliłaby wyjaśnić mechanizmy wielu schorzeń: od chorób będących skutkiem błędów w którymś z genów, jak. np. hemofilia, zespół Downa, po zwiększoną podatność na nowotwory, uzależnienie alkoholowe i otyłość. Również niektóre zachowania społeczne mogą być w pewnym stopniu warunkowane genetycznie.
Ukryte marzenia pojedynczych badaczy znalazły zorganizowany wyraz w 1988 r. - powstały wówczas finansowane głównie przez USA, Wielką Brytanię, Japonię oraz EWG inicjatywy określane jako human genom project (projekt poznania genomu ludzkiego) oraz HUGO (Human Genom Organization - międzynarodowe ciało koordynujące poszukiwania). Ustalono, że w ciągu 15 lat kosztem 3 mld dolarów możliwe będzie rozwikłanie genetycznych tajemnic człowieka.
Opisanie chromosomu 22 zamyka pionierski rozdział wyprawy w głąb człowieka. To fakt, że nie jest on największym chromosomem (patrz schemat obok), ale uczeni spodziewają się, że w chromosomie tym znajdą klucze do wyjaśnienia 27 schorzeń, wśród nich schizofrenii.