"Polityka" dotarła do wstępnych, ale już wiarygodnych rozliczeń PIT za 1997 r. Okazuje się, że po latach majstrowania przy podatkach doczekaliśmy się systemu, który nie wspiera ani budowy gospodarki rynkowej, bo trzebi zamożnych, ani socjalistycznej, gdyż najuboższych uderza po kieszeni bardziej niż średniaków.
Za miniony rok zapłaciliśmy budżetowi 39 550,6 mln zł, co stanowi ok. 34 proc. wpływów podatkowych ogółem. Apetyt fiskusa okazał się większy, niż zapowiadano.
Od 1992 r., odkąd istnieje podatek dochodowy od osób fizycznych, nie było dwóch lat, w czasie których obowiązywałyby te same zasady. Przy PIT dłubano szczególnie chętnie, traktując go jako wdzięczny instrument do realizacji obietnic wyborczych. Kolejnym ekipom rządzącym zabrakło jednak wyobraźni, a może i chęci, aby potraktować podatki - jak to się dzieje w innych krajach - jako narzędzie stymulujące rozwój gospodarki, w przypadku PIT zachęcające do wydajnej, czyli dobrze płatnej pracy, i zdobywania wykształcenia.
Bardziej leniwi czy mniej uczciwi
Zasady obliczania PIT, które obowiązują obecnie, zafundowała nam poprzednia koalicja. Miotały nią sprzeczne uczucia. Niby chciała zacząć zły system naprawiać, czyli ograniczać nadmiernie rozbudowywane ulgi, rekompensując to obniżką stawek podatkowych (z 21, 33 i 45 proc. na 20, 32 i 44 proc.), ale jednocześnie robiła to w myśl zasady - niech stracą biedni, byle bogaci stracili jeszcze więcej. Skutek jest taki, że podatki zmalały, ale wzrosły. Zmalały stawki, a wzrosły realne obciążenia. Ponad 24 mln 600 tys. podatników PIT oddało fiskusowi prawie o cały punkt procentowy więcej niż za rok 1996 (patrz tabela). Średnie obciążenie dochodów brutto, po odliczeniu ulg, z których skorzystała ponad połowa podatników, wyniosło bowiem 17,12 proc., podczas gdy rok wcześniej 16,20 proc. Wyostrzyła się też progresja: 5,4 proc. osób zamożnych (dochody z II i III przedziału) osiąga 23,3 proc. wszystkich dochodów i płaci od nich (po odliczeniu ulg) 33 proc. wszystkich podatków (tabela).
Nadmierna pazerność fiskusa wywołuje u podatników dwojakie reakcje - stają się oni bardziej leniwi albo mniej uczciwi.