Niewiara kilku młodych przekonanych
Polacy o zmianach w klimacie: starsi się boją, młodzi mniej
Światowi politycy, przedstawiciele 190 państw podczas Szczytu Klimatycznego w Warszawie decydowali o tym, jak i czy ograniczać działania, które prowadzą do globalnego ocieplenia. Również pod artykułami relacjonującymi przebieg obrad w Internecie trwają dyskusje o tym, czy zmiany klimatyczne rzeczywiście istnieją, a jeżeli tak, to czy na pewno odpowiedzialni są za nie ludzie. Gdyby chcieć wnioskować o opinii publicznej na podstawie komentarzy anonimowych internautów, można by uznać, że zdecydowana większość Polaków nie wierzy w zmiany klimatyczne i nie postrzega ich jako poważnego problemu.
Dwa zrealizowane ostatnio badania pokazują jednak coś innego. Pierwsze z nich zostało przygotowane przez firmę CEM i wzięła w nim udział reprezentatywna próba 800 dorosłych Polaków. Drugie z nich przeprowadziła Pracownia Badań Środowiskowych Uniwersytetu Warszawskiego na 800 osobowej reprezentatywnej próbie młodych internautów, osób w wieku 20-24 lata. To w końcu oni będą żyć w świecie, w którym objawią się w pełni skutki zmian klimatycznych.
Czy Polacy wierzą w zmiany klimatyczne? Okazuje się, że tak. W próbie dorosłych Polaków prawie 81 proc. respondentów uznało, że zmiany klimatyczne są poważnym lub bardzo poważnym problemem dla świata. Bardzo podobnie odpowiadały osoby młode – 78 proc. z nich zgodziło się z taką interpretacją. Stosunkowo mało osób uważa też, że zmiany klimatyczne wynikają wyłącznie z przyczyn naturalnych i że człowiek nie przyczynia się do tego, jak szybko zachodzą. W grupie osób dorosłych było takich osób 12,5 proc. w grupie osób młodych - 10,5 proc. Pomimo więc tego, że w Internecie często można się spotkać z komentarzami negującymi zmiany klimatyczne, okazuje się, że wśród ogółu Polaków odsetek wątpiących w nie jest stosunkowo niski.
Samozwańczy eksperci nie wierzą w zmiany
Dlaczego jednak osoby takie w ogóle istnieją? Co może sprawiać, że pomimo masy dowodów naukowych i ogólnego konsensusu klimatologów co do wpływu człowieka na klimat, ludzie ci nie zmieniają poglądów? Analizy przeprowadzone wśród młodych Polaków pokazały, że osoby nie wierzące we wkład człowieka w zmiany klimatyczne uważają siebie jednocześnie za ekspertów w tej dziedzinie. Swoją wiedzę o klimacie oceniają jako wyższą zarówno od wiedzy tych, którzy wierzą, że zmiany klimatyczne wynikają z działania człowieka i przyczyn naturalnych, jak i od tych, którzy dopatrują się w nich głównie skutków działania człowieka.
Co więcej osoby te uważają również, że naukowcy zajmujący się klimatem nie są zgodni co do głównej przyczyny zmian klimatycznych. Jest to pewnego rodzaju paradoks: osoby, których wiedza jest niezgodna z ustaleniami nauki, postrzegają siebie jednocześnie jako ekspertów i błędnie interpretują stan dotychczasowej wiedzy o zmianach klimatycznych. To dodatkowo może utrudniać ich przekonanie do zmiany zdania o powodach zmian klimatycznych.
Dodatkowo, młodzi Polacy bardzo specyficznie oceniają też ryzyko związane ze zmianami klimatycznymi. Uważają, że są one zagrożeniem dla przyszłych pokoleń Polaków, są groźne również dla Polski. Jeżeli jednak chodzi o zagrożenie dla nich samych, to nie mają oni tu jednoznacznie wyrobionego stanowiska. Uważają więc, że zmiany klimatyczne dotkną raczej innych, a nie ich. Skoro tak, to nie mają też powodów, aby samemu angażować się w działania mające na celu ograniczenie ich skutków.
Zmiany klimatyczne a poglądy polityczne
W końcu przekonania o zmianach klimatycznych zaczęły się w Polsce nakładać na podziały polityczne. Jest to zjawisko stosunkowo nowe, w zespole Pracowni Badań Środowiskowych analizowaliśmy dane o postawach Polaków wobec środowiska naturalnego pochodzące z reprezentatywnych sondaży wykonanych w latach 2006 i 2009. Nie widać w nich powiązania pomiędzy autoidentyfikacją polityczną – tym, czy ktoś uważa się raczej za osobę lewicową, czy za prawicową - a wiarą w zmiany klimatyczne i chęcią działania na rzecz środowiska naturalnego.
W próbie osób młodych wygląda to inaczej. Okazuje się, że osoby które uważają, że zmiany klimatyczne wynikają przede wszystkim z przyczyn naturalnych, deklarują też, że ich poglądy polityczne są zdecydowanie prawicowe. Takie osoby częściej również wyrażają poparcie dla dotowania przez rząd energii pochodzącej z takich źródeł jak: węgiel, gaz łupkowy czy gaz ziemny. Rzadziej za to popierają finansowanie odnawialnych źródeł energii oraz efektywności energetycznej. Efekty te nie są bardzo silne, ale ich pojawienie się wskazuje, że w polskiej dyskusji o zmianach klimatycznych zbliżamy się powoli do Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych – krajów, w których zmiany klimatyczne stały się częścią rozgrywki pomiędzy wrogimi sobie stronnictwami politycznymi.
Adrian Wójcik - Z wykształcenia socjolog, bliski jednak psychologii społecznej. Członek Centrum Badań nad Uprzedzeniami Uniwersytetu Warszawskiego oraz Laboratory for Comparative Social Research w Moskwie. Zajmuje się psychologią uprzedzeń oraz postawami prośrodowiskowymi.