„Mówcie mi Caitlyn” – namawia patrząca na czytelników z okładki pisma „Vanity Fair” kobieta, do niedawna znana jako Bruce, który wywalczył dla Stanów Zjednoczonych kilka znaczących sportowych trofeów (patrz niżej).
Caitlyn Jenner nie była pierwsza – na podobne publiczne wyznanie zdecydowało się przed nią wielu, choć w różnych okolicznościach i z różnymi konsekwencjami. Często tragicznymi. Tabu jednak pęka, a coraz śmielsze coming outy nie skazują już jednoznacznie na społeczny ostracyzm. Przeciwnie: słychać raczej głosy poparcia. Tymczasem zachodnia prasa chętnie poświęca bohaterom podobnych historii okładki i łamy.
„Płeć mózgu i płeć psychiczna nie zawsze idą w parze z budową ciała, rysami twarzy i kapitałem posiadanych hormonów” – tłumaczy Paweł Walewski. I choć zrozumienie dla tego rozróżnienia nie jest powszechne, w atmosferze podobnych jak powyższe wyznań łatwiej je oswoić i trudniej unieważnić.
Niżej przykłady publicznych coming outów, które – prócz tego, że przyniosły ich bohaterom osobiste konsekwencje – otworzyły oczy również światu.
1. Caitlyn Jenner (ur. jako Bruce)
Amerykańska lekkoatletka, wieloboistka. Największy sukces odniosła podczas igrzysk olimpijskich w 1976 r. w Montrealu, gdzie nie tylko zdobyła złoty medal w dziesięcioboju, ale również ustanowiła rekord świata z rezultatem 8634 pkt.
Caitlyn (jeszcze jako Bruce) otrzymała w tym roku nagrodę im. Jamesa E. Sullivana dla „najlepszego amatorskiego sportowca Stanów Zjednoczonych”.
Urodziła się – jak twierdzi – w ciele mężczyzny. Transformację rozpoczęła pod koniec lat 80., zainspirowana przykładem Renee Richards, słynnej, zaprzyjaźnionej z nią tenisistki, która podobną operację przeszła w 1976 r.
Caitlyn proces przemiany przerwała, gdy poznała i związała się z Kris Kardashian, matką sławnej Kim oraz Kourtney, Khloe oraz Roberta jr. Kardashiana.
W lutym 2015 r. Caitlyn udzieliła wywiadu Diane Sawyer z ABC, w którym po raz pierwszy oświadczyła, że jest kobietą. Coming out najbliżsi przyjęli niemal entuzjastycznie. „Kocham Cię, Bruce” – napisała na Twitterze Kim Kardashian. Z kolei 89-letnia matka byłego sportowca oświadczyła, że jest z niego (niej) nawet bardziej dumna niż wtedy, gdy na igrzyskach w Montrealu wywalczył złoty medal.
Caitlyn została twarzą czerwcowego numeru „Vanity Fair”. To pierwsza sesja po zakończonej metamorfozie, zdjęcia wykonała Annie Leibovitz. Caitlyn zaś od razu przybyło sympatyków na Twitterze – pobiła kolejny życiowy rekord (milion obserwatorów w maksymalnie krótkim czasie), wyprzedzając pod tym względem nawet Baracka Obamę.
2. Laverne Cox
Amerykańska aktorka, gwiazda telewizyjnych show, producentka. I aktywistka na rzecz ruchów LGBT.
Cox urodziła się w ciele mężczyzny. Sławę zawdzięcza przede wszystkim roli w serialu „Orange Is the New Black”, zrealizowanej przez platformę Netflix historii o zakładzie karnym Litchfield Penitentiary dla kobiet.
Nim jednak wystąpiła na małym ekranie, Cox toczyła walkę z samą sobą. Wyznała publicznie, że mając 11 lat, usiłowała popełnić samobójstwo. Rówieśnicy wytykali jej, że nie zachowuje się zgodnie ze standardami, bo nie przejawia typowo męskich zachowań. Jedna z ówczesnych nauczycielek miała powiedzieć jej matce: „Jak tak dalej pójdzie, twój syn wyląduje w Nowym Orleanie ubrany w sukienkę”.
O swojej transformacji Cox opowiedziała równo przed rokiem na łamach magazynu „Time” (trafiła też na okładkę). Dziś uważa, że dzięki głośnemu rozprawianiu o transseksualizmie ludzie w podobnych sytuacjach czują się mniej samotni.
3. Chaz Bono (ur. jako Chastity Sun)
Jako jedyne dziecko Sonny’ego i Cher Chasity Sun znalazła się (lub raczej – znalazł) w centrum zainteresowania opinii publicznej, kiedy wyszło na jaw, że przechodzi transformację.
W 2009 r. – już jako Chaz – udzielił wywiadu „Entertainment Tonight”, a jego doświadczenia udokumentowano w filmie „Becoming Chaz” (Stając się Chazem).
W 2011 r. Chaz wziął udział w 13. sezonie amerykańskiej edycji „Tańca z gwiazdami” – jako pierwszy transseksualny mężczyzna w historii programu. Jego książka autobiograficzna „Transition: Becoming Who I Was Always Meant To Be”, wydany w 2012 r., trafił na listę bestsellerów „New York Timesa”.
„Czułem, że nie zdołam samego siebie zaakceptować, dopóki nie uwolnię się od własnych fobii” – napisał w książce. I dodakł: „Sądziłem, że wyjawienie prawdy o sobie zrujnuje mi życie”.
4. Lana Wachowski (ur. jako Laurence)
Wraz ze swoim młodszym bratem Andym realizowała filmy sygnowane nazwiskiem „Braci Wachowskich” („The Wachowski Brothers”). Oprócz „Matrixa” Wachowscy zrealizowali wspólnie m.in. „V jak vendetta” i „Atlas chmur”. Reżyserka jest pierwszą tak znaną artystką Hollywood, która otwarcie opowiadała o korekcie płci.
Ujawniła się w specjalnym filmie, w którym razem z bratem promowała nowy wspólny film „Atlas chmur”. „Cześć, jestem Lana” – powiedziała na wstępie.
Plotki o jej transformacji posłyszano na początku lat 2000. W 2002 r. – wówczas jeszcze jako Laurence – w mało przyjaznych okolicznościach wzięła rozwód z Theą Bloom. W 2003 r. do brukowców przeciekły informacje, jakoby Wachowski „lubił ubierać się w damskie ubrania”. Jeszcze w tym samym roku wyjawiono, że przechodzi operację zmiany płci.
5. Christine Jorgensen (ur. jako George Jorgensen, Jr.)
Amerykanka duńskiego pochodzenia, pierwszy głośny przypadek operacyjnej zmiany płci. Pierwsza też zabrała na ten temat publicznie głos.
Jorgensen stała się sensacją medialną, kiedy 1 grudnia 1952 r. jej zdjęcie pojawiło się w dzienniku „New York Daily News” – jej operację opisano w artykule zatytułowanym „Ex-GI Becomes Blonde Beauty” (Były żołnierz stał się piękną blondynką). Była to pierwsza tego typu udana operacja, którą przeprowadzono w Danii – ale nie pierwsza na świecie. Podobne operacje przeprowadzano już od lat 30.
Po operacji Jorgensen stała się nieoficjalną rzeczniczką transseksualistów. Zmarła na raka w wieku 62 lat.
Do swojej autobiografii Jorgensen dołączyła list adresowany wyłącznie do przyjaciół. Napisała w nim: „jak widać na dołączonych zdjęciach – wykonanych jeszcze przed operacją – sporo się zmieniło. Ale zaszły też inne zmiany, które są o wiele ważniejsze. Pamiętacie nieśmiałego, nieszczęśliwego człowieka, który zostawił Amerykę? Tej osoby już nie ma, a ja jestem w cudownym stanie”.
6. Amanda Simpson (ur. jako Mitchell Simpson)
Amerykańska pilotka, polityczka i działaczka społeczna, urzędniczka administracji rządowej prezydenta Baracka Obamy.
Przeszła operację zmiany płci pod koniec lat 90. Zajmowała się zawodowo, jako pilot-oblatywacz, testowaniem samolotów T-39
Sabreliner i A-3 Sky Warrior dla koncernu Hughes Aircraft.
Od lat 90. działa społecznie na rzecz obrony pracowników przed dyskryminacją ze względu na tożsamość płciową. Jest znaczącą działaczką ruchu LGBT i członkinią zarządu Narodowego Centrum na rzecz Równości Transseksualistów w USA.
W 2004 r. startowała w wyborach do Izby Reprezentantów Stanu Arizona z ramienia Partii Demokratycznej z 26. okręgu wyborczego; zajęła trzecie miejsce. W styczniu 2010 r. Barack Obama powołał ją na stanowisko starszego doradcy w Departamencie Handlu USA. Jest tym samym pierwszą transseksualną kobietą na świecie, która otwarcie mówi o swojej tożsamości płciowej i piastuje tak wysokie stanowisko rządowe.
„Po prostu wierz w siebie” – mówiła Simpson w wywiadzie dla Refinery29 w marcu 2015 r. „Niezwykle trudno przeciwstawić się społeczeństwu, rodzicom, nauczycielom. Ale spróbuj... Spróbuj zrobić coś innego”.
7. Chelsea Manning (ur. jako Bradley Edward)
Była żołnierka wojsk lądowych Stanów Zjednoczonych, analityczka wywiadu, aresztowana w 2010 r. za wyniesienie tajnych dokumentów amerykańskich.
Do armii amerykańskiej wstąpiła w 2007 r., awansowała i uzyskała dostęp do danych wywiadu w Iraku. Stała się znana po przekazaniu portalowi WikiLeaks ok. 250 tys. tajnych dokumentów. 30 lipca Manning 2013 r. została uznana za winną szpiegostwa, zdrady tajemnicy państwowej, oszustw komputerowych oraz kradzieży. Uniewinniono ją od najcięższego zarzutu – pomagania wrogom USA.
21 sierpnia została skazana na 35 lat pozbawienia wolności, degradację do stopnia szeregowej (amerykański Private, ze stopnia Private First Class – starszego szeregowego). Wydalono ją także ze służby.
Po ogłoszeniu wyroku Manning ogłosiła, że jest transseksualistką, czuje się kobietą i postulowała, żeby używać wobec niej nowego imienia – Chelsea – oraz wyłącznie form żeńskich.
Nie zamierza jednak prosić o przeniesienie do żeńskiego zakładu karnego, a władze zakładu karnego poinformowały, że nie zapewniają więźniom ani kuracji hormonalnych, ani operacji zmiany płci.
8. Renee Richards (ur. jako Richard Raskind)
Była amerykańska profesjonalna tenisistka. Urodziła się w 1934 r.
W 1975 r. Richards przeszła operację korekty płci. W 1976 r. odmówiono jej wjazdu na turniej US Open organizowany przez US Tennis Association, powołując się na politykę dyskryminującą „kobiety nieurodzone jako kobiety”.
W 1977 r. wygrała sprawę wytoczoną przez Sąd Najwyższy w Nowym Jorku. Ponieważ publicznie dociekała swych praw, automatycznie stała się rzeczniczką praw osób transseksualnych. Zapisała się w historii jako jedyna dotąd osoba, która w US Open została rozstawiona i w turnieju mężczyzn, i w turnieju kobiet.
9. Billy Tipton (ur. jako Dorothy Lucille Tipton)
Urodził się w 1914 r. w Oklahoma City.
Zaczęło się od fascynacji muzyką jazzową. Mając 18 lat, zdecydowała się rozpocząć własną karierę. Próbowała zatrudnić się w kilku klubach w Kansas. Bez powodzenia. Wszędzie otrzymywała tą samą odpowiedź – kobiet nie zatrudniają.
W 1933 r. Dorothy Tipton przeistoczyła się w Billy’ego Tiptona. Obandażowała piersi, obcięła włosy, założyła garnitur. Billy Tipton nie tylko szybko znalazł pracę, ale równie szybko osiągnął sukces. Swoim żonom mówił zawsze to samo – wskutek tragicznego wypadku samochodowego stracił genitalia. Obandażowaną klatkę piersiową tłumaczył zmniejszeniem bólu, jaki rzekomo dokuczał mu po źle zrośniętych żebrach.
Biografię Billy’ego Tiptona spisała profesor Diana Middlebrook. Rozmawiała z byłymi kobietami Billy’ego, pytając nawet o szczegóły małżeńskiego pożycia. Z biografii dowiadujemy się m.in., że... Billy kochał się wyłącznie w ciemnościach, zazwyczaj na wpół ubrany, był wprawiony w używaniu protezy. Jego kobiety wiedziały, że nie ma genitaliów – ale nie podejrzewały, że jest w rzeczywistości kobietą.
10. Sylvia Rivera
Sylvię Riverę określa się niekiedy jako Rosę Park współczesnego ruchu transpłciowego.
Uczestniczyła w zamieszkach Stonewall w Nowym Jorku w 1969 r., kiedy policja zrobiła nalot na bar gejowski nazywany Stonewall Inn w Greenwich Village (homoseksualizm był wówczas nielegalny w każdym stanie oprócz Illinois).
W reakcji na działania policji działacze LGBT wywołali trwające sześć dni protesty i demonstracje. W 2005 r. róg ulic Christopher i Hudson w Greenwich Village przemianowano, nosi jej imię Rivery.
11. Brandon Teena (ur. jako Teena Renae Brandon)
Brandon (urodzony w ciele kobiety) przeniósł się w młodości z rodzinnego Lincoln do niewielkiego miasteczka Falls City w stanie Nebraska, gdzie poznał miejscową dziewczynę Lanę Tisdel, w której ze wzajemnością się zakochał, oraz jej przyjaciół – recydywistów Johna Lottera i Toma Nissena.
W Boże Narodzenie 1993 r. Lotter i Nissen odkryli, że Brandon jest biologicznie osobą płci żeńskiej i zgwałcili go na odludziu niedaleko miasta. Brandon zgłosił gwałt miejscowemu szeryfowi, Charlesowi B. Laux, który odrzucił zgłoszenie i nie podjął żadnych działań.
Gdy Lotter i Nissen odkryli, że Brandon poszedł na policję, zamordowali go, kobietę, u której mieszkał, oraz jej partnera. Brandon miał 21 lat.
Historię wzięli na warsztat filmowcy. W 1998 r. powstał film dokumentalny „The Teena Brandon Story”, a biografia Brandona Teeny posłużyła za oś fabularną filmu „Nie czas na łzy”, opartego na faktach i książce „Historia Brandona Teeny”. Film w reżyserii Kimberly Peirce z Hilary Swank w głównej roli zdobył worek nagród (w tym Oscara za najlepszą rolę pierwszoplanową).