Przystępując do Unii Europejskiej, Polska znacznie odstawała od tzw. starych państw członkowskich – zarówno pod względem rozwoju gospodarczego, jak i stanu całej infrastruktury. Brakowało nie tylko nowoczesnych dróg czy linii kolejowych, ale też wiele było do zrobienia w zakresie sieci wodno-kanalizacyjnych, oczyszczalni ścieków czy gospodarki odpadami. Praktycznie dziewiczym obszarem była energia odnawialna. Dodatkowych nakładów wymagały też inwestycje w sieci przesyłowe, w tym i gazociągowe.
W kolejce po pieniądze ustawiały się uczelnie wyższe, szpitale, muzea oraz szeroko rozumiane ośrodki kultury. Po 2007 r. odpowiedzią na wszystkie te potrzeby stał się właśnie program Infrastruktura i Środowisko. Jego głównym celem było podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej naszego kraju poprzez nadgonienie zapóźnień cywilizacyjnych, które zdaniem ekspertów uniemożliwiały optymalne wykorzystanie zasobów naszego kraju, blokując istniejący tu potencjał.
– Program Infrastruktura i Środowisko wspiera praktycznie każdą dziedzinę polskiej gospodarki – mówi Adam Zdziebło, wiceminister rozwoju regionalnego. Jego zdaniem fundusze inwestowane są we wszystkich województwach, ale dedykowane są przede wszystkim poszczególnym sektorom, a nie regionom. Największe środki przypadają na projekty transportowe, które są jednocześnie najlepszym przykładem działań o znaczeniu ogólnokrajowym. – Specyfika projektów realizowanych w ramach tego programu powoduje, że skoncentrowane są one na obszarach o największym potencjale rozwoju, a wspierane przedsięwzięcia mają istotny wpływ na zmiany gospodarcze zachodzące w całym kraju – podkreśla Adam Zdziebło.
Ze względu na swoją skalę realizacja inwestycji wspieranych w ramach programu Infrastruktura i Środowisko stanowi jedno z największych wyzwań. Projekty wymagały przygotowania obszernych dokumentacji. Przystąpienie do części z nich nie byłoby możliwe bez konsultacji społecznych, a nawet odparcia protestów. O ile bowiem każdy Polak jest zdania, że w naszym kraju trzeba inwestować w infrastrukturę, wielu ma opory przed akceptacją tych inwestycji we własnym sąsiedztwie.
Na zakończenie projektów z bieżącego programu jest jeszcze dość dużo czasu. Choć oficjalnie program kończy się w 2013 r., to samo wydatkowanie funduszy na dokończenie projektów może trwać do roku 2015, a w niektórych przypadkach jeszcze dłużej.
Nowe rozdanie
Trwają prace nad kolejną edycją programu na lata 2014–20. Na pierwszy rzut oka będzie podobny do swojego poprzednika. Inna będzie jednak idea przewodnia przyświecająca jego realizacji. Zgodnie ze strategią Europa 2020 jeszcze większy nacisk będzie kładziony na rozwój zrównoważony. Oznacza to budowanie konkurencyjnej gospodarki, która efektywnie wykorzystuje swoje zasoby naturalne, czyli jednocześnie w prowadzonych działaniach i realizowanych projektach uwzględniany będzie wymiar środowiskowy, gospodarczy i społeczny.
Zmieni się też zasada doboru projektów do realizacji. Zgodnie z nowymi unijnymi wytycznymi większy nacisk kładziony będzie na globalne rezultaty, uwzględniające lepsze wykorzystanie istniejących potencjałów, przy zastosowaniu różnych, wzajemnie się uzupełniających, instrumentów wsparcia.
Struktura programu opiera się na celach tematycznych:
• gospodarka niskoemisyjna,
• adaptacja do zmian klimatu,
• ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów,
• transport zrównoważony.
W tej chwili Ministerstwo Rozwoju Regionalnego prowadzi konsultacje społeczne nowego programu. Po ustaleniu ostatecznego kształtu zostanie on – jeszcze w tym roku – skierowany do akceptacji przez Komisję Europejską.
Efekty programu Infrastruktura i Środowisko 2007–13
Na co poszły pieniądze?
• sieci wodno-kanalizacyjne – 14 935 km
• drogi – 1584 km
• termomodernizacja – 560 budynków
• linie kolejowe – 638 km
• ambulanse ratownicze – 322 samochodów
• sprzęt medyczny – 176 urządzeń
• oczyszczalnie ścieków – 161 oczyszczalni
• szkoły wyższe – 50 uczelni otrzymało dofinansowanie
• instytucje kultury – 47 projektów
• zwiększenie mocy o 1042 MW w elektrowniach OZE
Podział środków w ramach programu Infrastruktura i Środowisko 2014–20 (wstępne szacunki)
• Promocja odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej – 1263 mld euro
• Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu – 3458 mld euro
• Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i ważnej w skali europejskiej – 14 688 mld euro
• Zwiększenie dostępności do transportowej sieci europejskiej – 2905 mld euro
• Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa energetycznego – 642 mln euro
• Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego – 400 mln euro
• Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia – 500 mln euro
KALENDARZ KONSULTACJI SPOŁECZNYCH
18 września, Poznań – hotel Mercury, ul. Roosevelta 20 – konferencja konsultacyjna POIiŚ 2014–2020;
4 października, Kraków – spotkanie podsumowujące konsultacje społeczne;
21 października, Łódź – spotkanie dedykowane strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko dla projektu POIiŚ 2014–2020 (SEA).