Okazało się, że wydarzeniem 2008 r. była książka, która ukazała się jeszcze w 2007 r., czyli „Lód” Jacka Dukaja. To rzecz wielka pod każdym względem i nic dziwnego, że potrzebowaliśmy więcej czasu, by ją docenić. Dukaj dokonał rzeczy wyjątkowej – pisarz, do tej pory doceniany przede wszystkim w kręgach fantastyki, napisał powieść, która przekonuje najbardziej tradycyjnych czytelników i wielbicieli powieści w XIX-wiecznym stylu. Dzięki udanym stylizacjom, dbałości o scenerię historyczną i umiejętności budowania nie tylko atrakcyjnej fabuły, ale i – co dziś niezmiernie rzadkie – wspaniałych opisów. Udowodnił jednocześnie, że obozy czytelników fantastyki i literatury realistycznej, które w ostatnich latach bardzo się od siebie oddaliły, można scalić, można mówić do wszystkich. Nie jest wykluczone, że to zjednoczenie będzie zjawiskiem trwałym, skoro również drugi nasz nominowany, Aleksander Kościów, autor powieści „Przeproś”, też porusza się na pograniczu fantastyki. Łączy świat realny i wyobrażony, który może być rzeczywistością snu, ale też i gry komputerowej. Dwa lata temu debiut Kościowa „Świat nura” zwrócił uwagę krytyki. Teraz cieszymy się, że druga książka potwierdza talent młodego pisarza, kompozytora z zawodu.
W nominacjach powtarzało się nazwisko Sylwii Chutnik, bo taki debiut nieczęsto się trafia. Chodzi o „Kieszonkowy atlas kobiet”, w którym autorka z czterech portretów mieszkańców warszawskiej kamienicy zbudowała miejską epopeję. Są tam rozmaite typy: bazarówy, łączniczki, księżniczki, matki gastronomiczne oraz pewien paniopan. Chutnik nie tylko sportretowała postacie żyjące na marginesie, ale też świetnie uchwyciła żywioł miejskich gadek i historię, która jest zapisana niemal w każdej starej kamienicy. Tegoroczne nominacje pokazują też, że rok to często zbyt krótki okres, jeśli chodzi o życie literackie. Dlatego warto go wydłużyć, by dostrzec to, co było rzeczywiście istotne.
ZOBACZ: O tegorocznych nominowanych opowiada red. Justyna Sobolewska
Oni nominowali:
Leszek Bugajski („Newsweek", „Twórczość"), Przemysław Czapliński (Uniwersytet Adama Mickiewicza), Paweł Dunin-Wąsowicz („Lampa"), Jarosław Klejnocki (Uniwersytet Warszawski), Piotr Kofta („Dziennik"), Marta Mizuro („Odra"), Anna Nasiłowska (Instytut Badań Literackich), Dariusz Nowacki (Uniwersytet Śląski), Kazimiera Szczuka (Instytut Badań Literackich), Marek Zaleski (Instytut Badań Literackich).
Nominowani:
Sylwia Chutnik
(ur. 1979 r.), kulturoznawczyni, absolwentka Gender Studies i działaczka społeczna. Prowadzi Fundację MaMa zajmującą się prawami matek. Jest członkinią Porozumienia Kobiet i przewodniczką miejską po Warszawie, oprowadzającą po autorskich trasach śladami wybitnych kobiet. Prywatnie Radykalna Gospodyni Domowa. „Kieszonkowy atlas kobiet”, za który zdobywa nominację, jest jej literackim debiutem. O książce pisano: „Sylwia Chutnik ma ucho i oko do literatury. Ucho, aby słuchać, co mówią jej bohaterowie w swoich smutnych domach, na ulicach, także w myślach. Oko, żeby wypatrzyć pośród tłumu potencjalnych bohaterów postaci najciekawsze i najbardziej tragiczne. No i talent, dzięki któremu to, co usłyszy, zobaczy i powącha, sprawnie i sugestywnie przerzuci na papier”.
Nominujący o Sylwii Chutnik:
To, co zrobiła Sylwia Chutnik, jest swego rodzaju rewolucją w polskim feminizmie, który zasklepił się w lansowaniu zachodnich haseł, czy to w akademickich dyskusjach, czy w mediach, nie zwracając większej uwagi na polską rzeczywistość. Jej powieść „Kieszonkowy atlas kobiet" mówi o tym, co w mieście wspólne, przedstawia rzeczywistość bazaru, małe rozmówki i codzienne życie.
Anna Nasiłowska
Paweł Dunin-Wąsowicz
Jacek Dukaj
(ur. 1974), pisarz. Zadebiutował w 1989 r. na łamach miesięcznika „Fantastyka” opowiadaniem „Złota galera”. Kolejne jego opowiadania ukazywały się w magazynie literackim „Feniks” oraz w „Nowej Fantastyce”. W 1997 r. ukazał się debiut książkowy Dukaja, powieść „Xavras Wyżryn”. Pisarz był dwunastokrotnie nominowany do nagrody im. Janusza A. Zajdla. Został laureatem tej nagrody za 2000 r. za opowiadanie „Katedra”, następnie za „Czarne oceany”, „Inne pieśni”, „Perfekcyjną niedoskonałość” oraz „Lód”. Film animowany Tomasza Bagińskiego „Katedra”, na podstawie opowiadania Dukaja, był w 2003 r. nominowany do Oscara. Pisarz trzykrotnie otrzymał nominację do Paszportu „Polityki”. „Lód”, nominowany w tym roku, powstawał przez trzy lata i rozrósł się z opowiadania do gigantycznej, ponadtysiącstronicowej sagi. Według większości krytyków to najlepsza jego powieść.
Nominujący o Jacku Dukaju:
Za powieść pełną gębą, napisaną z rozmachem, a zarazem dopracowaną w szczegółach, opartą na karkołomnym pomyśle, lecz precyzyjną, odjechaną, a jednocześnie wciągającą. Także za wkroczenie na teren zamrożony, jakim są polskie mity o zesłańcach przebywających na Syberii.
Przemysław Czapliński
Za przebicie się z fandomowego getta do głównego obiegu polskiej literatury powieścią totalną. „Lód" to książka tak bogata we wszystko, że chciałbym nią być.
Paweł Dunin-Wąsowicz
Aleksander Kościów
(ur. 1974), kompozytor, altowiolista, pedagog, pisarz. Studiował kompozycję oraz grę na altówce na Akademii Muzycznej w Warszawie. Jest laureatem wielu konkursów kompozytorskich. W 2004 r. otrzymał stypendium Fundacji Fulbrighta. Od 1999 r. współpracuje z Joe Alterem, amerykańskim choreografem, dla którego zespołu Joe Alter Dance Group stworzył kilka utworów: „His... est Caritas”, „Liber Absens – IV kwartet smyczkowy”, „23:59:59” i „Sanctuary”. Od 1998 r. wykłada kontrapunkt i czytanie partytur na Akademii Muzycznej w Warszawie. Od 2002 r. jest także członkiem Stowarzyszenia Laboratorium Muzyki Współczesnej oraz Akademii Fonograficznej. W 2006 r. Kościów wydał swoją pierwszą powieść „Świat nura”, która została uznana za jeden z lepszych debiutów roku, porównywano go z twórczością Haruki Murakamiego. Talent Kościowa potwierdza jego druga powieść – „Przeproś”, za którą dostaje nominację do Paszportu „Polityki”.
Nominujący o Aleksandrze Kościowie:
Konstrukcję tej książki można smakować i rozgryzać niczym skomplikowaną melodię opartą na harmonicznych kontrapunktach. Kościów pisze o samotności, zagubieniu, stracie i odnalezieniu. Rzeczywistość tłumaczy na język snów, a sny wyprowadza na światło dzienne. Nie boi się pomysłów karkołomnych i absurdalnych, a wszystko to czyni z niebywałą literacką kulturą i elegancją.
Piotr Kofta
Marta Mizuro
Ponadto zgłoszeni zostali:
Wojciech Chmielewski (za książkę „Brzytwa"), Agnieszka Graff („Rykoszetem"), Roman Honet („baw się"), Bożena Keff („Utwór o Matce i Ojczyźnie"), Jerzy Franczak („Przymierzalnia"), Jarosław Maślanek („Haszyszopenki"), Tomasz Konatkowski („Wilcza wyspa"), Monika Rakusa („39,9"), Bohdan Sławiński („Królowa Tiramisu"), Joanna Tokarska-Bakir („Legendy o krwi. Antropologia przesądu"), Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki („Piosenka o zależnościach i uzależnieniach"), Daniel Odija („Niech to nie będzie sen"), Paweł Przywara („Zgrzewka Pandory"), Krzysztof Varga („Gulasz z turula"), Marcin Wroński („Komisarz Maciejewski. Kino Wenus"), Jakub Żulczyk („Radio Armageddon").
***
Paszporty „Polityki" 2007
W ubiegłym roku naszymi laureatami zostali:
- Michał Witkowski (literatura)
- Łukasz Palkowski (film)
- Michał Zadara (teatr)
- Joanna Rajkowska (sztuki plastyczne)
- Łukasz Borowicz (muzyka poważna)
- Krzysztof Grabaż Grabowski (muzyka popularna).
- Tytuł Kreatora Kultury, Specjalną Nagrodę „Polityki" przyznaliśmy Andrzejowi Wajdzie.