Bronisław Maria Karol Komorowski jest przedstawicielem rodu Komorowskich, znanego od XIV w. Ich protoplastą, według „Herbarza” Adama Józefa Bonieckiego, jest urodzony w połowie owego stulecia Dymitr Komorowski z Komorowa herbu Korczak.
Komorowo leżało w ziemi bełskiej – regionie nazywanym Grodami Czerwieńskimi za czasów Bolesława Chrobrego, a potem Rusią Czerwoną za czasów królowej Jadwigi. W okresie panowania Kazimierza Jagiellończyka powstało województwo bełskie, istniejące aż do czasów rozbiorów. Bełz, jeden z Grodów Czerwieńskich, istnieje do dziś jako niewielkie miasteczko, obecnie na Ukrainie, kilka kilometrów od granicy polskiej. W tradycji przechował się herb województwa bełskiego: srebrny gryf ze złotą koroną na czerwonym tle, zajmuje on lewą połowę herbu obecnego województwa podkarpackiego.
Historia rodziny Komorowskich herbu Korczak obejmuje setki osób i nie jest możliwe nawet najbardziej skrótowe przedstawienie całego rodu. Wspomnimy zatem jego najsławniejszych przedstawicieli.
Z Komorowskich słynny "Bór"
Pierwszymi z rodu, pojawiającymi się na kartach Polskiego Słownika Biograficznego, są dwaj z sześciu wnuków Dymitra: Mikołaj i Piotr Komorowscy. Bracia wzięli udział w węgierskiej wyprawie króla Władysława Warneńczyka w 1440 r., który powierzył im starostwo spiskie.
Od tego czasu władali przez ponad 30 lat północną Słowacją – Spiszem i Orawą, tocząc liczne walki z Węgrami, Słowakami i Polakami we wciąż zmiennej sytuacji politycznej. Byli sprzymierzeni przez dłuższy okres z husytami. Od Macieja Korwina – króla Czech i Węgier – Piotr otrzymał w 1469 r. tytuł hrabiego Liptowa i Orawy. Należały do niego doskonale znane współczesnym polskim turystom Zamek Orawski, Stary Hrad, Rużomberok, Hradek, Św. Mikulasz i wiele innych.
Po 1470 r. Komorowscy stanęli po stronie króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka przeciwko Maciejowi Korwinowi i stracili ziemie słowackie. Władca Polski w rekompensacie za utracone dobra oddał im w posiadanie m.in. Żywiec, Szaflary, Ojców; przejściowo posiadali też Nowy Targ.
Żywiecczyzna należała do Komorowskich przez ok. 150 lat. Zbudowany został wówczas m.in. istniejący do dziś zamek, a w kościele parafialnym dobudowana kaplica Komorowskich. Ich władanie w Żywcu zakończył niesławnie zadłużony hulaka, praprawnuk Piotra, starosta oświęcimski Mikołaj Komorowski, który sprzedał majątek w 1624 r. Inna część rodu pozostała w ziemi bełskiej; i tak prawnuk Dymitra, Kasper Komorowski był pisarzem ziemskim w Bełzie w połowie XVI w., a jego wnuk Jan – podczaszym i podkomorzym w Bełzie oraz sędzią grodzkim i podstarościm w Krakowie w XVII w. Kolejny z rodu, Stefan, był burgrabią w Krakowie i rotmistrzem na dworze królewskim Wazów. Dalsze pokolenia Komorowskich odnajdujemy również na Litwie. Jan, jeden z wnuków Stefana, był stolnikiem w Nowogródku na początku XVIII w. Miał on dwie córki i dziewięciu synów. Spośród nich najwyższą (jak dotąd) godność w historii rodu osiągnął, urodzony w 1699 r., Adam Ignacy Komorowski – prymas Polski w latach 1748–59.
Adam Ignacy po uzyskaniu święceń kapłańskich w kraju studiował prawo kanoniczne w Rzymie w Akademii Sapienza, gdzie otrzymał doktorat. Później był kanclerzem kapituły krakowskiej i delegatem na Trybunał Koronny w Lublinie. Był wybitnym mówcą, jego kazania wydawano drukiem. W 1747 r. został mianowany biskupem koadiutorem kijowskim, nie doczekał jednak tam samodzielnego biskupstwa, gdyż w 1748 r. król August III Sas powołał go na stanowisko arcybiskupa gnieźnieńskiego – trzydziestego ósmego prymasa Polski. Okazały dwór prymasa znajdował się w Skierniewicach.
Jędrzej Kitowicz w swoim dziele „Pamiętniki, czyli Historia Polska” napisał o prymasie: „Był pan wspaniały, urodziwy, dwór chował okazały. Wino pijał stare węgierskie i gościom go nie żałował. Głos miał ogromny, przytem wdzięczny; ton kościelny i inne obrządki duchowne umiał doskonale”. Adam Komorowski gorąco popierał reformę szkolnictwa zainicjowaną przez księdza pijara Stanisława Konarskiego, a jego rodzony brat Marek (imię zakonne Cyprian, 1700–55) był prowincjałem pijarów i bliskim przyjacielem Konarskiego. Prymas Komorowski uzyskał dla siebie i swoich następców przywilej noszenia purpury kardynalskiej. Zmarł w marcu 1759 r., jego marmurowy sarkofag znajduje się w Bazylice Katedralnej (dawnej Kolegiacie Prymasowskiej) w Łowiczu.
W tej linii Komorowskich spotykamy również wielu bohaterów wojennych. Prawnuk innego z braci prymasa – Michał Ignacy Komorowski (1803–45), był porucznikiem ułanów podczas powstania listopadowego i otrzymał złoty order Virtuti Militari. Z kolei jego prawnuk Tadeusz Bór-Komorowski (1895–1966) był dowódcą pułku ułanów w wojnie z bolszewikami i został ranny w słynnej bitwie pod Komarowem. Podczas II wojny światowej był generałem dywizji, dowódcą Armii Krajowej (od 1943 r.) i powstania warszawskiego, a następnie na emigracji naczelnym dowódcą Polskich Sił Zbrojnych i później premierem rządu na uchodźstwie. Poczwórnie został odznaczony orderem Virtuti Militari.
Jak Potoccy na Komorowskich napadli
Kolejny z wnuków Stefana Komorowskiego, Michał, miał majątek ziemski w Susznie pod Lwowem. Jego syn Jakub powiększył go bogatym ożenkiem; został posłem na sejm i generałem adiutantem buławy polnej koronnej. Miał cztery córki i czterech synów. Najstarsza, Gertruda, była panną bardzo piękną, wykształconą w Wiedniu. W wieku lat szesnastu powróciła z Wiednia do Suszna i poznała młodego osiemnastoletniego starostę bełskiego Szczęsnego Potockiego. Był on jedynym synem (miał cztery siostry) właściciela ogromnej fortuny, wojewody kijowskiego Franciszka Salezego Potockiego. Wojewoda marzył nawet o koronie królewskiej dla syna. Szczęsny zaczął regularnie odwiedzać w tajemnicy przed rodzicami majątek Komorowskich i młodzi zakochali się w sobie na zabój. Kiedy okazało się, że Gertruda jest w ciąży, Szczęsny bez porozumienia z rodzicami poprosił Komorowskich o jej rękę. Zaprzyjaźniony biskup dał dyspensę od zapowiedzi i szybki ślub zorganizowano w unickiej cerkiewce 26 grudnia 1770 r.
Oburzenie rodziców Potockiego, którzy w końcu dowiedzieli się o wszystkim, nie znało granic. Uważali związek Szczęsnego z Gertrudą za straszliwy mezalians. Zmusili syna do podpisania wniosku o rozwód kościelny z powodu uwiedzenia i wysłali go za granicę. Następnie na majątek Komorowskich napadł w nocy oddział kilkuset Kozaków wysłanych przez Potockich. Gertruda została brutalnie porwana, wywieziona i utopiona w przerębli. Komorowscy jeszcze 2 lata szukali córki wierząc, że żyje uwięziona przez Potockich. Zagrozili im procesem o napad i porwanie, jednak oboje Potoccy zmarli w 1772 r., przed rozpoczęciem procesu. Szczęsny wiedząc, że Gertruda nie żyje, postanowił przede wszystkim ratować dobre imię rodziców i proponował Jakubowi Komorowskiemu majątki ziemskie o astronomicznej wartości miliona złotych polskich w zamian za rezygnację z dalszych dochodzeń. Komorowscy jednak nie ustąpili. Sprawa stała się tak głośna, że dla jej rozsądzenia powołano m.in. 12-osobową komisję sejmową. W 1774 r. skazano na śmierć pięciu Kozaków winnych napadu, Potockich zwolniono z odpowiedzialności, ale Szczęsnemu kazano wypłacić potężne odszkodowanie „za ojcowską niebaczność przyjmowania osób do służby”. Dziś Szczęsny Potocki wspominany jest przede wszystkim jako targowiczanin, ale również jako twórca wspaniałego 200-hektarowego parku Zofiówka w Humaniu.
Dramatyczna historia nieszczęsnej Gertrudy była inspiracją poematów „Maria” Antoniego Malczewskiego i „Wacław” Juliusza Słowackiego, dramatów „Córka miecznika” Konstantego Majeranowskiego oraz „Dymitr i Maria” Józefa Korzeniowskiego, a także powieści „Gertruda Komorowska” Marii Pomezańskiej i „Starościna bełska” Józefa Ignacego Kraszewskiego; poemat Malczewskiego stał się podstawą libretta ośmiu oper.
Kuzynka księżna z Belgii
Inna gałąź Komorowskich znalazła się w Wiłkomierzu, mieście położonym 60 km na północ od Wilna. Bartłomiej był tam w XVIII w. podczaszym, a jego syn Franciszek pełnił funkcję strażnika. Córka Bartłomieja o imieniu Mariancella wyszła w 1759 r. za mąż za Franciszka Piłsudskiego – marszałka Trybunału Litewskiego. W ten oto sposób Bronisław Komorowski jest spowinowacony z Józefem Piłsudskim, gdyż brat ojca Franciszka Piłsudskiego, imieniem Roch, był pradziadkiem marszałka Polski.
Syn Bartłomieja – Franciszek (1723–1800) – ożenił się z kurlandzką baronówną Franciszką von Lüdingshausen, która wniosła w posagu stanowiący ordynację majątek ziemski Kurmen znajdujący się na terenie obecnej Łotwy. Od tego czasu pierworodni Komorowscy byli ordynatami Kurmen, aż do reformy rolnej przeprowadzonej w niepodległej Łotwie w 1922 r.
Z kolei w północno-wschodniej części Litwy Franciszek kupił majątek o powierzchni ok. 2 tys. ha o nazwie Kowaliszki (okręg poniewieski). Znajdował się tam 27-pokojowy dwór zbudowany na początku XVIII w. i zburzony pod koniec XX w. Antoni Komorowski (1790–1846), wnuk Franciszka, drugi ordynat na Kurmen, miał syna Piotra (1838–1905), który objął Kowaliszki. Od tego czasu wychowało się w nim kilka pokoleń rodu Komorowskich, a ostatnim urodzonym w Kowaliszkach był ojciec współczesnego nam Bronisława – Zygmunt, ur. w 1925 r.
Inna linia potomków Antoniego posiadała majątek Skrobiszki. Tam się urodził wnuk Antoniego – Jarosław (1865–1919) – i jego dzieci. Wnuczką Jarosława jest Maria Janina Komorowska (znana jako Maja) – wybitna aktorka i działaczka społeczna, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie.
Z linii Stanisława, jednego z synów Franciszka, pochodzi kolejny sławny Komorowski – Michał Leon (1875–1950), wybitny organizator i przedsiębiorca. Podczas I wojny światowej zorganizował Związek Gorzelników oraz Zrzeszenie Właścicieli Lasów i był prezesem obu organizacji. W wolnej Polsce tworzył Zrzeszenie Przemysłu Drzewnego, Bank Zjednoczonych Ziem Polskich i wiele innych spółek i związków. Miał własną stadninę koni i w 1930 r. został prezesem Towarzystwa Zachęty do Hodowli Koni w Polsce, które zakupiło tereny na Służewcu w Warszawie. W ciągu kilku lat Komorowski wybudował nowoczesny tor wyścigowy i w czerwcu 1939 r. odbyły się tam pierwsze wyścigi.
Mężem jednej z wnuczek Michała Leona – Anny Marii (ur. w 1946 r.), był belgijski hrabia Patryk d’Udeken d’Acos (1936–2008), ich córka Matylda (ur. w 1973 r.) nosi obecnie tytuł księżnej Brabancji i jest żoną następcy tronu belgijskiego Filipa Leopolda Wettina (ur. 1960 r.). Matylda po ojcu jest Flamandką, a przed ślubem mieszkała w Walonii, będzie więc pierwszą w historii Belgii nieimportowaną królową. Piękna księżna ma doktorat z psychologii, mówi w pięciu językach i urodziła czwórkę dzieci. Natomiast jej małżonek jest potomkiem (w dziesiątym pokoleniu) króla Polski Augusta II Mocnego Wettina.
Potomek Mieszka i Giedymina
Powróćmy do Kowaliszek. Piotr Komorowski miał syna Zygmunta (1865–1920), który ożenił się z Elizą Römer (1871–1961). Byli to pradziadkowie Bronisława. Römerowie, stary ród kurlandzki, jest związany z Rzeczpospolitą od XVII w. Protoplasta rodu, Stefan, posiadał w Inflantach znaczne majątki ziemskie. Po zajęciu Kurlandii przez króla szwedzkiego Gustawa Adolfa mógł stać się jego poddanym lub utracić majątek. Wybrał drugie rozwiązanie i wraz z małżonką Elżbietą von der Ropp w 1620 r. przeniósł się do Wilna. Od tego czasu Römerowie odegrali ważną rolę w historii Rzeczpospolitej, z rodu tego pochodziło wielu artystów, naukowców, polityków i wojskowych. Mateusz, syn Stefana, walczył z Chmielnickim, ze Szwedami, z Tatarami i Turkami. Jako generał artylerii litewskiej finansował ją z własnych środków, za co otrzymał specjalne podziękowanie od króla Jana III Sobieskiego.
Kilka pokoleń później brat Elizy – Michał Pius (1880–1945), prawnik i polityk – wstąpił do Legionów Piłsudskiego, był następnie profesorem i w latach 1933–39 rektorem Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie. Obecnie jego imię nosi Uniwersytet Michała Römera w Wilnie (po litewsku Mykolo Romerio Universitetas). Natomiast kuzyn Michała Piusa i Elizy – Tadeusz (1894–1978) był z kolei sekretarzem Romana Dmowskiego na konferencji w Wersalu, a później przez wiele lat dyplomatą, m.in. ambasadorem w Japonii i ZSRR.
Ale na tym nie kończą się związki Römerów z historycznymi rodami Rzeczpospolitej. Podkomorzy trocki Stefan Dominik (1721–93) był bowiem mężem Anny z Paców (1749–1812), a jej matką była Teresa Radziwiłłówna (1714–80). Idąc w dalsze pokolenia przez książąt Połubińskich, Ostrogskich i Rurykowiczów, możemy dojść do Piastów, gdyż Agnieszka (1137–81), córka Bolesława Krzywoustego, była żoną jednego z książąt Rurykowiczów. Ostatecznie można dowieść, że dzięki prababce Elizie, Bronisław Komorowski jest w 31 pokoleniu potomkiem Mieszka I Piasta oraz w 20 pokoleniu (poprzez Chodkiewiczów, książąt Bielskich i Kobryńskich) potomkiem wielkiego księcia litewskiego Giedymina.
Dziadek z carskiej armii
Kończąc genealogię Bronisława, należy wymienić jego dziadka, syna Elizy i Zygmunta – Juliana Komorowskiego (1893–1982). Był gospodarzem Kowaliszek, żołnierzem armii carskiej w I wojnie światowej, piratem na Wołdze po rewolucji październikowej, więźniem bolszewików w Smoleńsku, a w trakcie II wojny światowej żołnierzem wileńskiej AK. Syn Juliana, Zygmunt (1925–92), był partyzantem w 6 wileńskiej brygadzie Armii Krajowej, porucznikiem 12 Kołobrzeskiego Pułku Piechoty, profesorem afrykanistą i antropologiem Uniwersytetu Warszawskiego i ambasadorem RP w Bukareszcie. Szczegółowe życiorysy dziadka i ojca zamieszcza Bronisław Komorowski na swojej stronie internetowej.
Wymieniona jest tam kuzynka ojca Bronisława – ciotka Maria Korniłowicz (wnuczka Henryka Sienkiewicza). Wyjaśnienie tej koligacji wymaga sięgnięcia do kolejnej starej litewskiej rodziny Mineyków. Najsłynniejszy z rodu to Zygmunt Mineyko (1840–1925) – powstaniec styczniowy, jego córka Zofia (1883–1981) była żoną premiera Grecji Jeoriosa Papandreu, matką premiera Andreasa Papandreu i babką obecnego premiera Jeoriosa Papandreu. Bronisław Komorowski jest praprawnukiem kuzynki Zygmunta – Marii Mineyko (1840–1925), z kolei siostra Marii – Wanda, była teściową Henryka Sienkiewicza, którego córka była matką Marii Korniłowicz.
Wśród przodków Bronisława znajdujemy jeszcze wiele nazwisk znanych z historii – Platerów, Kościuszków, Billewiczów (tych z „Potopu”) i innych. Opisanie wszystkich wymagałoby jednak o wiele dłuższego opracowania.
Andrzej Hennel, jest fizykiem z zawodu i historykiem z zamiłowania.