Jesienią 1920 r. Stanisław Swianiewicz służył w Litewsko-Białoruskiej Dywizji Wojska Polskiego. W październiku jednostka ruszyła na Wilno będące w rękach Litwinów. Po drodze wywiązała się walka, były ofiary. Profesor wspominał, jak podeszli z kolegą do rannego wroga: „Gdy usiłowaliśmy go podnieść, wyjęczał: O Jezu! To zrobiło na nas straszne wrażenie. Do tej pory byliśmy w walce z bolszewikami… A tutaj walka bratobójcza. Mój przyjaciel, który za bitwę pod Warszawą dostał Virtuti Militari, powiedział mi wtedy: Wiesz, ja przechodzę na stronę Litwinów, ja jestem Litwinem”.
Takich wypadków było w tej dziwnej wojnie dużo, bo we wrogich obozach stanęli znajomi i krewni. Było tak na froncie, było w elitach, było i na szczytach władzy.
Przeciw polskim wpływom
Jednym z owoców europejskiego romantyzmu było dowartościowanie kultury ludowej. Zapoczątkowało to przeobrażanie się ludów w narody, a w konsekwencji doprowadziło do powstania koncepcji państwa narodowego. Idee te dotarły na Litwę stosunkowo późno, bo dopiero w ostatniej ćwierci XIX w., zastając narodowy ruch litewski w trudnym położeniu. Terytorium całej historycznej Litwy wchodziło w skład Rosji. Szkolnictwo w języku litewskim nie istniało, obowiązywał zakaz druku czcionkami łacińskimi oraz sprzedaży ziemi katolikom. Książki litewskie przemycano z Prus Wschodnich, gdzie również mieszkała pewna liczba Litwinów. Oni z kolei poddani byli naciskowi germanizacyjnemu, a jako luteranie nie czuli specjalnej solidarności z katolickimi pobratymcami zza Niemna.
Jednak największym wyzwaniem dla ruchu odrodzeniowego była polonizacja. Kilkusetletni alians polityczny Obojga Narodów, a potem wspólnota religii i walki z zaborcą przywiodły do językowego i obyczajowego zbliżenia Litwy do Polski.